Προκλήσεις και προοπτικές των επιχειρήσεων στην έξοδο από την πανδημία

Νίκος Βέττας
Καθηγητής Οικονομικών στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Γενικός Διευθυντής Ιδρύματος Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ)

Υποθέτοντας πως δεν θα υπάρξουν δυσάρεστες εκπλήξεις, αναμένεται άμβλυνση της πανδημίας τους επόμενους μήνες και ανάκαμψη της οικονομίας, που –αρχικά τουλάχιστον– θα είναι ισχυρή. Στην επιχειρηματικότητα, στην εργασία και γενικά στην οικονομία, ωστόσο, το πεδίο θα έχει μεταβληθεί ουσιωδώς. Πέρα από το άμεσο πλήγμα που επέφερε σε παραγωγή και κατανάλωση το υγειονομικό πρόβλημα, επιπλέον παράγοντες είναι οι επιταχυνόμενες τεχνολογικές αλλαγές και η αύξηση στον δανεισμό.

Μέσα στη βαθιά ύφεση, που ακόμη συνεχίζεται, οι επιπτώσεις των μέτρων λόγω της πανδημίας δεν είναι όμοιες στις διάφορες οικονομικές δραστηριότητες. Όσες σχετίζονται με μετακινήσεις, εστίαση και ψυχαγωγία υπέστησαν ισχυρό πλήγμα, ενώ σε άλλες, όπως το λιανικό εμπόριο, οι επιπτώσεις ήταν τελικά ηπιότερες από τις αρχικά αναμενόμενες. Η μεταποίηση έδειξε σημαντική ανθεκτικότητα, όπως και οι τεχνολογικοί κλάδοι.

Προοπτικές ισχυρής ανάκαμψης υπάρχουν μόνο για όσες επιχειρήσεις προσαρμοστούν στις τεχνολογικές εξελίξεις και στις νέες τάσεις ζήτησης.

Οι παρεμβάσεις στήριξης από τον Μάρτιο του 2020 ήταν πρωτοφανούς εύρους και χαρακτήρα. Έτσι, οι άμεσες πιέσεις αμβλύνθηκαν και, ειδικότερα, η ανεργία και οι πτωχεύσεις επιχειρήσεων διατηρήθηκαν σε επίπεδα που δεν αντιστοιχούν στις νέες μεγάλες δυσκολίες της πραγματικότητας. Όμως, τα όρια παρεμβάσεων της οικονομικής πολιτικής εξαντλούνται και η υπερχρέωση συσσωρεύεται σε δημόσιο και ιδιωτικό επίπεδο, διαμορφώνοντας μια σειρά νέων προκλήσεων.

Στη διαρθρωτική πλευρά του ζητήματος, επιταχύνθηκε η τεχνολογική πρόοδος σε κομβικές περιοχές, όπως οι ψηφιακές εφαρμογές, ενώ η δομή του παγκόσμιου εμπορίου παρέμεινε ισχυρή, παρά τα αρχικά φαινόμενα. Έτσι, δεν αναμένονται συνολικά αρνητικές τάσεις στην παραγωγικότητα και στην εργασία μετά τη λήξη της πανδημίας. Η μεγάλη αύξηση της ζήτησης που αναμένεται, όμως, κάθε άλλο παρά ομοιόμορφη επίδραση θα έχει.

Η επίδραση της πανδημίας μεταβάλλει τον καταμερισμό εργασίας. Κάποιες οικονομίες θα ανθήσουν και άλλες θα δεχτούν πιέσεις. Τομείς και επιμέρους κλάδοι θα υποχωρήσουν έντονα και άλλοι θα αναπτυχθούν κατακόρυφα. Σε ορισμένες δραστηριότητες η ζήτηση θα ανακάμψει αργά, συμπεριλαμβανομένων όσων δημιουργούν πολλές θέσεις εργασίας, όπως ο τουρισμός, οι μετακινήσεις, η εστίαση, ο πολιτισμός και το λιανικό εμπόριο. Η σύνδεση με τη διεθνή δυναμική θα είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας για τις επιχειρήσεις σε αυτούς τους τομείς. Για να διευκολύνουν την ανάκαμψή τους, πρέπει να εστιάσουν στην αναβάθμιση και διεύρυνση των υπηρεσιών τους. Μόνο για όσες θα προσαρμόζονται στις τεχνολογικές εξελίξεις και στις νέες τάσεις της ζήτησης, υπάρχουν προοπτικές ισχυρής ανάκαμψης. Για τις άλλες, ακόμη και η επιβίωσή τους θα είναι αμφίβολη.

Ανεξαρτήτως κλάδων, σημαντικό τμήμα των επιχειρήσεων της χώρας μας θα βρεθούν υπό πίεση, γιατί τα χρηματοοικονομικά χαρακτηριστικά τους θα καθιστούν δυσχερή τη χρηματοδότηση στη συνέχεια ή γιατί η ζήτηση θα μειώνεται. Κατά την ανάκαμψη, η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων και οι δομικές αλλαγές μπορεί να είναι υψηλής σημασίας, κυρίως στον βαθμό που θα υποστηρίξουν νέες επενδύσεις σε καινοτόμα έργα.