Πανδημία και ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις - Προκλήσεις για το μέλλον και ευκαιρίες

Ιωάννης Θάνος
Επίκουρος Καθηγητής Μάνατζμεντ στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Αναμφισβήτητα, η πανδημία διαμόρφωσε ένα πολύπλοκο και δυναμικό περιβάλλον, με πολυάριθμες απειλές και ευκαιρίες.

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν το 60% περίπου των επιχειρήσεων στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, δεν θα μπορούσαν να μην επηρεαστούν από την πανδημία. Στην Ελλάδα είναι η ραχοκοκαλιά της οικονομίας μας, καθώς αποτελούν το 80% των επιχειρήσεων, απασχολούν περισσότερο από το 50% του συνόλου των εργαζομένων και συνεισφέρουν τα μέγιστα στο ΑΕΠ. Πώς όμως αντέδρασαν οι ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις στην πανδημία; Ποιες είναι οι πιο σημαντικές προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον καθώς βαίνουμε στο τέλος της;

Τρέχουσες προκλήσεις για τις ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις είναι η διαχείριση της τηλεργασίας και η στροφή τους προς νέες αγορές.

Σχετικά με το πρώτο ερώτημα, πρόσφατα αποτελέσματα ερευνών της KPMG κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι στο σύνολό τους οι ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις ανταποκρίθηκαν αποτελεσματικά στις προκλήσεις της πανδημίας σε σχέση με άλλες επιχειρήσεις διεθνώς. Ενώ αρχικά παρατηρήθηκε σημαντική μείωση εσόδων, οδηγούμενες από τις αξίες τους και την πίστη τους στην παράδοση έδωσαν έμφαση στη διατήρηση του προσωπικού τους και στην αύξηση του μετοχικού τους κεφαλαίου. Σημαντική υπήρξε και η ενίσχυση την οποία έλαβαν από το κράτος αρκετές οικογενειακές επιχειρήσεις.

Σχετικά με το δεύτερο ερώτημα, δύο είναι οι σημαντικές προκλήσεις τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν στη διαφαινόμενη λήξη της πανδημίας.

Η πρώτη είναι η τηλεργασία. Σύμφωνα με πορίσματα πρόσφατων διεθνών ερευνών, αναμένεται να επικρατήσει ένα υβριδικό μοντέλο εργασίας, στο οποίο ο εργαζόμενος θα εργάζεται τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα από το σπίτι του. Οι ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις οφείλουν να επενδύσουν στην εκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού τους, προκειμένου να αναπτύξει τις ψηφιακές δεξιότητες που απαιτούνται για την τηλεργασία. Η τηλεργασία δυσκολεύει την ομαδική συνεργασία, επικοινωνία, δημιουργικότητα και επίλυση σύνθετων προβλημάτων. Και οι τέσσερις αυτές δεξιότητες θεωρούνται από τις πιο σημαντικές που πρέπει να αναπτύξουν οι εργαζόμενοι του μέλλοντος, σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Προτεραιότητα αποτελεί και η προσαρμογή του στυλ διοίκησης και ηγεσίας που θα εφαρμόσουν τα στελέχη των οικογενειακών επιχειρήσεων, το οποίο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την εργασιακή απομόνωση, το άγχος και την έλλειψη παρακίνησης που αισθάνονται οι εργαζόμενοι λόγω της τηλεργασίας.

Μια δεύτερη πρόκληση είναι η χάραξη στρατηγικής με έμφαση στην καινοτομία και στη διεθνοποίηση προς νέες αγορές. Τόσο η καινοτομία όσο και η διεθνοποίηση απαιτούν γνώσεις, ικανότητες και μάθηση μέσω προηγούμενης εμπειρίας, που αρκετές μικρές ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις δεν διαθέτουν αυτή τη στιγμή. Περισσότερο από ποτέ αναδεικνύεται η ανάγκη μεγέθυνσης των ελληνικών οικογενειακών επιχειρήσεων μέσω εξαγορών, συγχωνεύσεων και στρατηγικών συμμαχιών με τους ανταγωνιστές τους.