Το Κλίμα και τα Σημεία Καμπής
Του AART DE ZEEUW, Ομότιμου Καθηγητή στο Tilburg University, μέλος του Beijer Institute, της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών
Το σημείο καμπής είναι μια έννοια που χρησιμοποιούν οι οικολόγοι για να περιγράψουν μια ξαφνική αλλαγή στην κατάσταση και τις ιδιότητες ενός οικολογικού συστήματος. Ένα πολύ γνωστό παράδειγμα είναι μια λίμνη που μπορεί να αλλάξει από μια υγιή και γαλάζια κατάσταση σε μια πράσινη «σούπα» με τεράστια απώλεια υπηρεσιών οικοσυστήματος όπως καθαρό νερό, ψάρια και απόλαυση της ωραίας θέας και της κολύμβησης. Η αιτία είναι η ρύπανση (δηλαδή η απελευθέρωση φωσφόρου από τη γεωργία), αλλά ένα σημείο καμπής έχει σημαντικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η αυξανόμενη ρύπανση δεν αλλάζει τη λίμνη αρχικά, αλλά σε ένα ορισμένο σημείο, μια μικρή αύξηση της ρύπανσης μετατρέπει τη λίμνη σε αυτή την κακή κατάσταση. Επιπλέον, χρειάζεται μεγάλη μείωση της ρύπανσης για να επιστρέψει η λίμνη στην προηγούμενη της κατάσταση ή μπορεί ακόμη και να είναι αδύνατο να επιστρέψει σε αυτή. Οι κλιματολόγοι προβλέπουν ότι το κλιματικό σύστημα έχει επίσης σημεία καμπής. Δεν είναι δυνατό να φανεί αυτό με παρατηρήσεις και πειράματα, αλλά η μελέτη του κλιματικού συστήματος δείχνει ότι αυτό μπορεί κάλλιστα να συμβαίνει. Η τρέχουσα πολιτική συζήτηση επικεντρώνεται στον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας στους 1,5 – 2 βαθμούς Κελσίου, με τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αν και δεν είναι δυνατό να αποδειχθεί ότι αυτό είναι ένα σημείο καμπής, είναι σαφές ότι οι κλιματολόγοι αναμένουν ένα μεγάλο αρνητικό άλμα που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή, εάν η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας είναι μεγαλύτερη. Η υψηλότερη θερμοκρασία θα οδηγήσει στο λιώσιμο των πάγων, των παγετώνων και του μόνιμου πάγου. Σημεία καμπής εμφανίζονται όταν αυτές οι διαδικασίες επιταχύνονται επειδή η κατάσταση αλλάζει. Ο πάγος αντανακλά το φως του ήλιου, αλλά όταν απομακρυνθεί ο πάγος, η υπερθέρμανση επιταχύνεται.
Το λιώσιμο του μόνιμων πάγων οδηγεί σε ξαφνική απελευθέρωση τεράστιων ποσοτήτων αερίων του θερμοκηπίου, που επιταχύνει επίσης την υπερθέρμανση. Όλες αυτές οι διαδικασίες οδηγούν σε άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η οποία είναι απειλητική για τα μικρά νησιά και τους ανθρώπους που ζουν κατά μήκος των ακτών. Επιπλέον, οι κλιματολόγοι αναμένουν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη θα προκαλέσει κλιματική αλλαγή με άλλες αρνητικές επιπτώσεις με τη μορφή τέτοιων σημείων καμπής. Παραδείγματα θεωρούνται τα μεταβαλλόμενα μοτίβα βροχοπτώσεων, με μεγάλες βροχοπτώσεις σε μια περιοχή και μεγάλες ξηρασίες σε μια άλλη, και μετατοπίσεις στην κάλυψη καλλιεργήσιμης γης, που θα επηρεάσουν τη γεωργία και θα οδηγήσουν σε μετανάστευση ανθρώπων. Σημεία καμπής σε αυτές τις διαδικασίες σημαίνει απειλή για τη σταθερότητα του κλίματος. Θα είναι δύσκολο ή αδύνατο να επιστρέψουμε στις παλιές συνθήκες, που ήταν τόσο σημαντικές για την ανάπτυξη των κοινωνιών μας.
Οι οικονομικοί μηχανισμοί, όπως οι αγορές, και η οικονομική πολιτική κατάφεραν στα αναπτυγμένα μέρη του κόσμου να διατηρήσουν τα οικονομικά συστήματα γενικά σταθερά, με ορισμένες εξαιρέσεις όπως η χρηματοπιστωτική κρίση στη δεκαετία του '30 του περασμένου αιώνα. Ωστόσο, θεωρώντας την οικονομία ως ενσωματωμένη στο φυσικό περιβάλλον, η οικονομική πολιτική πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη την ύπαρξη αποσταθεροποιητικών σημείων ανατροπής στα φυσικά συστήματα λόγω της μεγάλης αρνητικής ανάδρασης από τη διαταραχή σε αυτά τα συστήματα για την οικονομία και την ευημερία. Ως εκ τούτου, η οικονομική πολιτική πρέπει να περιορίσει τη χρήση ορυκτών καυσίμων (π.χ. επιβάλλοντας φόρο άνθρακα) προκειμένου να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να μειωθεί ο κίνδυνος αποσταθεροποίησης του κλίματος. Επιπλέον, η οικονομική πολιτική πρέπει να οδηγήσει σε επενδύσεις προσαρμογής, προκειμένου να προετοιμαστεί για την αποσταθεροποίηση του κλίματος σε περίπτωση που συμβεί ούτως ή άλλως, διότι αυτό παραμένει αβέβαιο. Αυτή είναι η κύρια πρόκληση για τις επόμενες δεκαετίες.
*Η μετάφραση και επιμέλεια του άρθρου έγινε από την Κέλλυ Καραγκούνη, μέλος Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού του ΟΠΑ
