Η συμβολή της διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού στην καινοτομία
ΑΦΙΕΡΩΜΑ - Η Δυναμική των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων
του ΝΙΚΟΥ ΠΑΧΟΥ,
Επίκουρου Καθηγητή στην Καινοτομία και Διαχείριση Ανθρώπων, στο Delft University of Technology, Ολλανδία
Γνωρίζατε ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) απασχολούν πάνω από 2 εκατομμύρια εργαζόμενους στην Ελλάδα; Τι θα γινόταν αν μπορούσαν να αξιοποιήσουν στο έπακρο το ταλέντο αυτό για να καινοτομήσουν, ξεπερνώντας τις προκλήσεις που συχνά αντιμετωπίζουν;
Η καινοτομία είναι ζωτικής σημασίας για τις ΜμΕ, καθώς τους επιτρέπει να προσαρμόζονται στις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς και να παραμένουν ανταγωνιστικές. Ωστόσο, περιορισμένοι πόροι, η μη συμμόρφωση με την ταχεία τεχνολογική εξέλιξη και οι δυσκολίες στην εύρεση και διατήρηση εργατικού δυναμικού αποτελούν εμπόδια που συχνά περιορίζουν την ικανότητά τους να καινοτομούν και να ανταγωνίζονται μεγαλύτερους οργανισμούς. Δεδομένων των προκλήσεων που σχετίζονται με την ποσότητα και την ποιότητα του εργατικού δυναμικού, η αναγνώριση του σημαντικού ρόλου των εργαζομένων στην προώθηση της καινοτομίας είναι ουσιώδης. Συνεπώς, οι ΜμΕ θα πρέπει να επενδύσουν στο ανθρώπινο κεφάλαιό τους ώστε να ενισχύσουν αυτό που ορίζουμε από την βιβλιογραφία ως «καινοτόμο εργασιακή συμπεριφορά».
Πώς όμως μπορούν να το καταφέρουν αυτό; Η απάντηση βρίσκεται σε μια δίκαιη και αποτελεσματική διαχείριση των ανθρώπων. Σύμφωνα με την ερευνητική βιβλιογραφία και με παραδείγματα από τον επιχειρηματικό κόσμο, οι πρακτικές Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΔΑΔ) συνδέονται με τη βελτίωση ατομικών, ομαδικών και οργανωσιακών αποτελεσμάτων, ιδιαίτερα σε μεγαλύτερους οργανισμούς. Στο πλαίσιο αυτό, η καινοτομία επηρεάζεται σημαντικά από την ικανότητα των οργανισμών να διαχειρίζονται αποτελεσματικά το εργατικό τους δυναμικό, μέσω της εφαρμογής των πρακτικών ΔΑΔ. Παρόλα αυτά, οι ΜμΕ απαιτούν μια διαφοροποιημένη προσέγγιση λόγω των μοναδικών επιχειρησιακών και δομικών περιορισμών τους. Η εφαρμογή πρακτικών όπως η επιλεκτική πρόσληψη εργατικού δυναμικού, η ανάπτυξη εξειδικευμένων δεξιοτήτων και ικανοτήτων, η αξιολόγηση της απόδοσης, καθώς και οι στοχευμένες πολιτικές αμοιβών, μπορούν να συμβάλλουν στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας δημιουργικότητας και συνεργασίας – βασικά στοιχεία για την προώθηση της καινοτομίας.
Πώς θα μπορούσαν όμως οι ελληνικές ΜμΕ να διαμορφώσουν τις πρακτικές ΔΑΔ ώστε να εξασφαλίσουν την καινοτομία στην πράξη; Τα ευρήματα των Ζωγράφου και συν. (2023) δείχνουν ότι οι ελληνικές ΜμΕ, ιδιαίτερα στον κλάδο της εστίασης και της φιλοξενίας, επωφελούνται από την υιοθέτηση μιας στρατηγικής «pick-and-mix», όσον αφορά στις πρακτικές ΔΑΔ. Ειδικότερα, η εφαρμογή των συγκεκριμένων πρακτικών θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται με το μέγεθος της επιχείρησης, το ιδιοκτησιακό καθεστώς, αλλά και την οργανωσιακή δομή. Αυτή η προσαρμογή βοηθάει τις ΜμΕ να αξιοποιούν αποτελεσματικά το ανθρώπινο κεφάλαιο, ακόμα και με περιορισμένους πόρους. Όσον αφορά στο κομμάτι της προώθησης της καινοτόμου εργασιακής συμπεριφοράς, οι ΜμΕ μπορούν να υιοθετήσουν τις παρακάτω πρακτικές:
- Προσέλκυση και Επιλογή: Οι ΜμΕ συνήθως βασίζονται σε άτυπα και ανεπίσημα δίκτυα (πχ., μέθοδος στόμα με στόμα) για την πρόσληψη, χωρίς όμως αυτό να εξασφαλίζει απαραίτητα καινοτόμο εργατικό δυναμικό. Η ενσωμάτωση συγκεκριμένων πρακτικών, όπως στοχευμένες περιγραφές θέσεων εργασίας και συνεντεύξεις βάσει ικανοτήτων, μπορεί να προσελκύσει δημιουργικά και καινοτόμα ταλέντα. Με το να στοχεύουν σε ταλέντα που φέρνουν φρέσκες ιδέες και δεξιότητες, οι ΜμΕ μπορούν να ενισχύσουν την ικανότητά τους για καινοτομία.
- Εκπαίδευση και Ανάπτυξη: Η επένδυση στην εκπαίδευση αποτελεί βασική προϋπόθεση για την καινοτομία. Οι ΜμΕ θα πρέπει να δώσουν έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που σχετίζονται με την επίλυση προβλημάτων, τη δημιουργική σκέψη, αλλά και την ευθυγράμμιση με τις νέες τεχνολογίες, ώστε να εξασφαλίσουν ένα εργατικό δυναμικό ικανό να αντιμετωπίζει τις σύγχρονες προκλήσεις.
- Αξιολόγηση Απόδοσης: Οι ΜμΕ βασίζονται σε ανεπίσημες αξιολογήσεις απόδοσης, λόγω έλλειψης πόρων. Ωστόσο, δομημένοι μηχανισμοί ανατροφοδότησης στοχευμένοι στην καινοτομία, μπορούν να αποτελέσουν καινοτόμες εναλλακτικές λύσεις. Για παράδειγμα, οι ΜμΕ θα μπορούσαν να εντάξουν στις αξιολογήσεις τους, δείκτες όπως η παραγωγή νέων ιδεών, ή οι βελτιώσεις διαδικασιών, που θα αξιολογούνται συστηματικά από τη διοίκηση.
- Κίνητρα και Αμοιβές: Τα ανταγωνιστικά συστήματα αμοιβών είναι καθοριστικής σημασίας για τη διατήρηση κορυφαίων ταλέντων. Στο κομμάτι της καινοτομίας, οι ΜμΕ μπορούν να εφαρμόσουν κίνητρα γα την ανταμοιβή καινοτόμων συμπεριφορών. Για παράδειγμα, μπόνους για καινοτόμες ιδέες ή πρωτοβουλίες μπορούν να δημιουργήσουν μία κουλτούρα καινοτομίας και συνεχούς βελτίωσης, αυξάνοντας παράλληλα το κίνητρο του εργατικού δυναμικού.
Συνοψίζοντας, η αποτελεσματική διαχείριση των ανθρώπων αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της καινοτομίας στις ΜμΕ. Με την υιοθέτηση πολιτικών που ευθυγραμμίζονται με τα μοναδικά χαρακτηριστικά τους, οι ΜμΕ μπορούν να ξεπεράσουν τους περιορισμούς πόρων. Ο δρόμος προς τη βιώσιμη επιτυχία και τη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, έγκειται στην αναγνώριση τις αξίας των ανθρώπων τους για την προώθηση της αλλαγής και της ανάπτυξης.
