Η σημασία της μεταποίησης για την Ελληνική Οικονομία
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Προϋποθέσεις ανάπτυξης
Του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗ,
Καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών,
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Η παραγωγή προϊόντων μεταποίησης ασκεί δυσανάλογη επιρροή στην παραγωγικότητα και στην ικανότητα για καινοτομία μιας χώρας. Η μεταποίηση είναι ένας πολύ ιδιαίτερος κλάδος της οικονομίας. Ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό του είναι ότι οδηγεί σε σύγκλιση στην παραγωγικότητα της εργασίας πολύ γρηγορότερα από οποιονδήποτε άλλο κλάδο. Η σημασία του κλάδου αυτού απαιτεί πολιτικές που να τον στηρίζουν διαχρονικά καθώς η ωρίμανση των επενδύσεων σε αυτόν τον κλάδο έχουν συνήθως μεγάλο χρονικό ορίζοντα. Οι πολιτικές αυτές θα πρέπει να αποτρέπουν την μείωση της μεταποίησης σε όρους προστιθέμενης αξίας και ως ποσοστό του ΑΕΠ. Στην περίπτωση της Ελλάδος η αύξηση της σχετικής σημασίας της μεταποίησης είναι θέμα υψίστης σημασίας για την Ελληνική οικονομία. Η διάρκεια και η ένταση της πρόσφατής οικονομικής κρίσης που πέρασε η Ελλάδα και την έφερε κοντά στην χρεωκοπία σχετίζεται άμεσα με την δυνατότητα της να παράγει προϊόντα μεταποίησης τόσο για την εσωτερική αγορά όσο και για εξαγωγές. Η δυνατότητα του κλάδου αυτού να βοηθάει άλλους τομείς της οικονομίας δεν θα πρέπει να υποτιμάται (π.χ. αγροτική παραγωγή, υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας, τουρισμός).
Είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό ότι η ευρωστία της μεταποίησης μπορεί να λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής για τους υπόλοιπους κλάδους της οικονομίας
Και ενώ το θέμα που αφορά την σημασία της μεταποίησης στο ΑΕΠ και την προστιθέμενη αξία είναι σημαντικό, η απασχόληση στον κλάδο αυτό είναι διαφορετικό ζήτημα. Η βελτίωση της τεχνολογίας και η επακόλουθη αύξηση της παραγωγικότητας οδηγεί στην μείωση της απασχόλησης του κλάδου αυτού σε όλες τις χώρες. Η αποβιομηχανοποίηση της Ελληνικής οικονομίας οδήγησε σε περαιτέρω μείωση της απασχόλησης στον κλάδο αυτό. Η πιθανότητα να αντιστραφεί η μειωτική τάση στην απασχόληση στην μεταποίησης είναι πολύ μικρή. Παρότι το μέλλον της απασχόλησης φαίνεται να είναι στον κλάδο των υπηρεσιών είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό ότι η ευρωστία της μεταποίησης μπορεί να λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής για τους υπόλοιπους κλάδους της οικονομίας.
Η παρούσα συγκυρία προσφέρει μία ευκαιρία για την αναζωογόνηση της ελληνικής μεταποίησης. Η αύξηση του ενεργειακού κόστους οδηγεί σε αύξηση τόσο του μεταφορικού κόστους όσο και των πιέσεων στην εφοδιαστική αλυσίδα (που προϋπήρχαν της ενεργειακής κρίσης). Η αύξηση του κόστους μεταφορών δημιουργεί τις συνθήκες για την δημιουργία συγκριτικού πλεονεκτήματος σε προϊόντα (και υπηρεσίες) που παράγονται σε γεωγραφική γειτνίαση με τις μεγάλες ευρωπαϊκές αγορές αλλά και για την ελληνική αγορά. Η υποκατάσταση εισαγόμενων (κυρίως από την Ασία) με ελληνικά προϊόντα είναι μία διαδικασία που η ενεργειακή κρίση μπορεί να εντείνει.
Στην παραπάνω διαδικασία σημαντικό ρόλο θα παίξει η σταθερότητα της Ελληνικής οικονομίας καθώς το παράθυρο ευκαιρίας που παρουσιάζεται για την υποκατάσταση αυτή δεν θα μείνει ανοιχτό για πάντα. Οι επενδυτές σε όλους τους κλάδους δεν επιθυμούν εκπλήξεις στην οικονομία και αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο στις επενδύσεις στην μεταποίηση καθώς η μεταφορά της παραγωγής σε άλλη τοποθεσία έχει ακόμα μεγαλύτερο κόστος. Η πολιτική σταθερότητα και η διακομματική παραδοχή της σημασίας του παραγωγικού κεφαλαίου δημιουργεί ένα επιπλέον δείχτη ασφάλειας τόσο για τους επενδυτές όσο και για την απασχόληση στον κλάδο αυτό.
Η σταθερότητα βέβαια τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά σχετίζεται με την μεταποίηση. Το εύρος του κλάδου της μεταποίησης καθόριζε στο παρελθόν και το εύρος της μεσαίας τάξης στις ευρωπαϊκές χώρες. Χωρίς την δυναμική αυτού του τομέα, οι κοινωνίες πιο εύκολα διχάζονται μεταξύ πλουσίων και φτωχών: σε αυτούς που έχουν σταθερές και καλά αμειβόμενες δουλειές και αυτούς που δεν έχουν. Οι σταθερές και καλά αμειβόμενες δουλειές δημιουργούν κα ενισχύουν την μεσαία τάξη σε κάθε χώρα και αυτή με την σειρά της ενισχύει τους θεσμούς και την δημοκρατία. Υπό αυτό το πρίσμα η σταθεροποίηση της απασχόλησης στην μεταποίηση μαζί με τις υψηλά αμειβόμενες θέσεις απασχόλησης που δημιουργούν οι υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας και ο κλάδος των υπηρεσιών μπορούν να προσφέρουν σταθερότητα οικονομική, κοινωνική και πολιτική στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια.
