Η ψηφιακή εκπαίδευση μετά την πανδημία
Tης MARY KALANTZIS ,
Καθηγήτριας στο University of Illinois, Urbana-Champaign
Η μάθηση με την υποστήριξη ψηφιακών μέσων, αν και για ορισμένους είναι κάτι καινούριο που προέκυψε αναγκαστικά λόγω της πανδημίας, είναι κάθε άλλο παρά καινούρια. Ήδη από την δεκαετία του 1960 πραγματοποιήθηκαν τα πρώτα πειράματα στην μάθηση με την συνδρομή υπολογιστών. Τα πρώτα συστήματα διαχείρισης μάθησης δημιουργήθηκαν την δεκαετία του 1990 και δεν έχουν αλλάξει πολύ από τότε.
Η πρώτη γενιά ψηφιακών εργαλείων κατά κύριο λόγο αναπαρήγαγε την παραδοσιακή διδασκαλία. Οι μαγνητοσκοπημένες διαλέξεις, τα ηλεκτρονικά εγχειρίδια, οι εξ’ αποστάσεως εξετάσεις και τα συστήματα διαχείρισης μάθησης που έχουν δομηθεί πάνω στο πρότυπο της παραδοσιακής ύλης απλώς αναπαράγουν τα παλιά μέσα σε ψηφιακή μορφή. Οι μηχανικοί ανέστησαν/επανέφεραν σε διαδικτυακή μορφή τα επικοινωνιακά μοντέλα και τον γνωσιολογικό σχεδιασμό/αρχιτεκτονική που είχαν βιώσει στο σχολείο.
Δυστυχώς, οι μηχανικοί δεν συμβουλεύθηκαν τους δασκάλους, οι οποίοι για περισσότερο από έναν αιώνα είχαν αμφισβητήσει την αναποτελεσματικότητα και την ακαταλληλότητα της παραδοσιακής, διδακτικής εκπαίδευσης που θεωρούσε ότι ο κύριος ρόλος του διδάσκοντα ήταν να παραδώσει την ύλη, καθώς και το εγχειρίδιο που συσσώρευε δεδομένα και έννοιες σε μία εύπεπτη περίληψη και την εξέταση στο τέλος, βασισμένη αποκλειστικά στην αποστήθιση. Το παιδαγωγικό μοντέλο για την πρώτη γενιά των ψηφιακών περιβαλλόντων βασιζόταν στην μετάδοση γνώσης προς τους υπάκουους μαθητές – καταναλωτές.
Μια νέα γενιά περιβάλλοντος ψηφιακής μάθησης προσφέρει την δυνατότητα να μεταμορφώσει τις παραδοσιακές παιδαγωγικές μεθόδους διδασκαλίας. Παραδείγματος χάριν: σε ένα περιβάλλον μάθησης επικεντρωμένο γύρω από ροές δραστηριότητας που προσομοιάζουν τα social media, ο καθένας μπορεί να απαντήσει στην ερώτηση του δασκάλου και όχι μόνο ο πρώτος που θα σηκώσει το χέρι του μαντεύοντας την αναμενόμενη απάντηση του δασκάλου.
Μία νέα γενιά τεχνολογιών υπό τον τίτλο «Ανάλυση Δεδομένων Μάθησης», βασισμένη στα «μεγάλα δεδομένα» και στην «τεχνητή νοημοσύνη», υπόσχεται να διευκολύνει την αξιολόγηση τόσο για τους διδάσκοντες όσο και για τους μαθητές
Σε ένα μαθησιακό περιβάλλον που απαιτεί από τους μαθητές να συνεισφέρουν με τρόπο παρόμοιο με τα blogs και το wiki, οι μαθητές μπορούν να κάνουν έρευνα πάνω σε ποικίλα θέματα και να συνεισφέρουν με ευρήματα, και έτσι να γίνουν συν-δημιουργοί της γνώσης, ενεργοί μαθητές και συν-σχεδιαστές της μαθησιακής οικολογίας.
Σε εργασίες που αξιολογούν οι ίδιοι οι μαθητές, έχουν την δυνατότητα να παίρνουν και να δίνουν ο ένας στον άλλον ανατροφοδότηση, με τέτοιο τρόπο που η αξιολόγηση καταλήγει να γίνεται μια κοινή ευθύνη. H ανατροφοδότηση συνεισφέρει εποικοδομητικά στη μάθηση (διαμορφωτική αξιολόγηση) περισσότερο από την εκ των υστέρων αξιολόγηση του τι έχει γίνει κατανοητό στο τέλος της εκπαιδευτικής διαδικασίας (αθροιστική αξιολόγηση).
Μία νέα γενιά τεχνολογιών υπό τον τίτλο «Ανάλυση Δεδομένων Μάθησης», βασισμένη στα «μεγάλα δεδομένα» και στην «τεχνητή νοημοσύνη», υπόσχεται να διευκολύνει την αξιολόγηση τόσο για τους διδάσκοντες όσο και για τους μαθητές. Η Ανάλυση Δεδομένων Μάθησης μπορεί να ιχνηλατήσει όλες τις ψηφιακά διαμεσολαβημένες μαθησιακές δραστηριότητες κατά την διάρκεια ενός μαθήματος, ενώ η διαρκής ανατροφοδότηση δίνει τέλος στην αυστηρή διάκριση μεταξύ μάθησης και αξιολόγησης.
Αυτές οι αλλαγές μπορούν να εφαρμοστούν τόσο στην δια ζώσης όσο και στην εξ’ αποστάσεως μάθηση που μάς επιβλήθηκε από την πανδημία. Θα μπορούσαν να αποτελέσουν ουσιαστική ψηφιακή βοήθεια για κάθε είδους μάθηση, συμπεριλαμβανομένης της δια ζώσης μάθησης. Πράγματι, τα ψηφιακά μέσα έχουν αλλάξει τις προσδοκίες μας σχετικά με το γνωστικό φορτίο και τον αναμενόμενο βαθμό εμπλοκής των μαθητών. Μετά την εντατική ροή περιεχομένου και τις διαδραστικές απαιτήσεις των Facebook, Twitter, Instagram, YouTube and Tiktok τα παλιά εκπαιδευτικά μέσα που χρησιμοποιούνται στην τάξη, ακόμα κι αν γίνουν διαδικτυακά, μοιάζουν πλέον αφόρητα αργά. Βασίζονται στην επικοινωνιακή παθητικότητα και σε μία αβάσταχτη πλέον έλλειψη αυτενέργειας.
Η πανδημία μάς ώθησε πιο γρήγορα στην ψηφιακή εκπαίδευση από ότι θα είχε ίσως συμβεί υπό άλλες συνθήκες. Αλλά έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μας. Δυστυχώς, τα σημερινά συμβατικά συστήματα διαχείρισης της μάθησης και οι εξ’ αποστάσεως πλατφόρμες μάθησης βασίζονται ακόμα σε παλιά μοντέλα παιδαγωγικής και επικοινωνίας. Εάν μάς έχει διδάξει κάτι η πανδημία είναι ότι η εκπαίδευση είναι πια ώριμη για την αλλαγή.
*Η μετάφραση και επιμέλεια του άρθρου έγινε από την Έλενα Κανδεράκη, Στέλεχος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του ΟΠΑ
