Η ώρα των Business Schools - Κατανοώντας τον ανταγωνισμό
Μιχαήλ Γ. Ιακωβίδης
Καθηγητής Στρατηγικής & Κάτοχος της Έδρας Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας Sir Donald Gordon Chair στο London Business School, Chief Digital Economy Advisor στην Επιτροπή Ανταγωνισμού, Lead Advisor στην Evolution LTD και Academic Advisor της Boston Consulting Group.
Οι τελευταίοι μήνες χαρακτηρίζονται από μια πρωτόγνωρη οικονομική αναδιάρθρωση. Καθώς σιγά σιγά βγαίνουμε από το σοκ του κορωνοϊού, διαπιστώνουμε ότι πολλές από τις συνήθειες των καταναλωτών έχουν αλλάξει. Η τάση για ψηφιοποίηση και η ισχύς των μεγάλων ψηφιακών οικοσυστημάτων –π.χ. των Apple, Google, Amazon και Facebook, τα οποία προσπαθούν (συχνά, αλλά όχι πάντα ανεπιτυχώς) να μιμηθούν και οι εγχώριοι ψηφιακοί ηγέτες, όπως οι COSMOTE και ΟΠΑΠ– συνεχίζει αυξανόμενη. Η κρίση επιτάχυνε την αλλαγή στον χάρτη της κατανάλωσης και της παραγωγής, δίνοντας σε μια μικρή ομάδα εταιρειών που χρησιμοποιούν ψηφιακές πλατφόρμες ώθηση για να οργανώσουν μια σειρά οικοσυστημάτων που δημιουργούν πλέγματα προϊόντων και χρησιμοποιούν μεγάλο αριθμό συνεργατών (complementors).
Για τη θεραπεία ζητημάτων του ανταγωνισμού, το ενδιαφέρον πλέον έχει μετατοπιστεί στη διεπιστημονική εργασία σε πεδία όπως η στρατηγική.
Η ισχύς, η κερδοφορία και ο ρυθμός μεγέθυνσης των εταιρειών αυτών, όσο και η δυνατότητά τους να αλλάζουν άρδην υφιστάμενες δομές και να αξιοποιούν χωρίς πολλές περιστροφές τη θέση ισχύος τους, έχουν προκαλέσει –το πρόσφατο διάστημα– κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές αντιδράσεις. Αυτές δεν περιορίζονται στα παράπονα όσων χάνουν – κάτι σύνηθες σε περιόδους διαρθρωτικής αλλαγής. Είναι πιο γενικευμένες, μιας και η ψηφιακή οικονομία χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως οι οικονομίες δικτύου (network externalities), οι οικονομίες εμπειρίας (learning economies), οι οικονομίες κλίμακας ή αυξανόμενες αποδόσεις κλίμακας (increasing returns to scale), και –έτι σημαντικότερο στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης– την ικανότητα να εκμεταλλεύεται και να επωφελείται οικονομικά (monetize) από τα δεδομένα. Κολοσσοί όπως, λ.χ., οι Google και Facebook δημιουργούν εντυπωσιακά οικονομικά αποτελέσματα, εκμεταλλευόμενοι τη θέση τους και την πρόσβαση στα δεδομένα.
Αυτές οι συνθήκες δημιουργούν μια νέα σειρά προβλημάτων στον ανταγωνισμό, τα οποία τα υφιστάμενα εργαλεία δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν. Η θεωρία του ανταγωνισμού βασίζεται κυρίως στην ανάλυση των διακριτών αγορών και στην έννοια της δεσπόζουσας θέσης σε καθεμία αγορά χωριστά. Όπως όμως αναλύουμε διεξοδικά με τον πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, καθηγητή Ιωάννη Λιανό, σε σειρά ακαδημαϊκών και άλλων δημοσιεύσεων, τα υφιστάμενα εργαλεία που εστιάζουν στις «αδυναμίες αγοράς» (market failures) δεν καλύπτουν τα ζητήματα αυτά. Χρειαζόμαστε λοιπόν μια ριζική αναθεώρηση του ίδιου μας του αναλυτικού μοντέλου, του ακαδημαϊκού υποβάθρου, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε, να διαχειριστούμε και να εντείνουμε τον ανταγωνισμό. Πρέπει να κατανοήσουμε τις «αδυναμίες οικοσυστημάτων» (ecosystem failures).
Η σημερινή, νεότατη πρόεδρος της αμερικανικής Ομοσπονδιακής Επιτροπής Εμπορίου (FTC) Lina Khan ήταν μια διδακτορική φοιτήτρια πριν από πέντε μόλις χρόνια, η οποία όμως είχε το θάρρος να πει στους συναδέλφους της στον χώρο του ανταγωνισμού, με αφορμή μία ανάλυση της Amazon, ότι οι τρέχοντες κανόνες δεν μπορούν να «δουν» ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα στον ψηφιακό ανταγωνισμό. Η τελευταία τριετία έχει χαρακτηριστεί από μια τάση ριζικής αναθεώρησης του υποδείγματος εργασίας, όπου η κατανόηση των κανόνων στρατηγικής στην ψηφιακή οικονομία έχει πάρει τιμητική θέση. Το ενδιαφέρον πλέον έχει μετατοπιστεί από την παραδοσιακή οικονομική ανάλυση στη διεπιστημονική εργασία σε πεδία όπως η στρατηγική, για τη μελέτη και θεραπεία ζητημάτων του ανταγωνισμού. Η ώρα των Business Schools στη διαμόρφωση του επιχειρηματικού μας περιβάλλοντος, στο εξωτερικό, αλλά και στην Ελλάδα (με τον νέο νόμο για τον ανταγωνισμό), έχει πλέον φτάσει.
