Η Χρηματοδότηση των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων στην Ελλάδα

ΑΦΙΕΡΩΜΑ - Η Δυναμική των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ,
Επίκουρου Καθηγητή Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΟΠΑ

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας. Προσφέρουν μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας και συμβάλλουν σημαντικά στο ΑΕΠ. Η στήριξή τους είναι κρίσιμη για τη συνολική οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική σταθερότητα, διότι τους επιτρέπει να επενδύσουν, να καινοτομήσουν και να ανταγωνιστούν διεθνώς. Χωρίς κατάλληλη χρηματοδότηση, πολλές από αυτές κινδυνεύουν να περιοριστούν πιστωτικά ή ακόμα και να κλείσουν, κάτι που θα είχε σοβαρές επιπτώσεις στην απασχόληση και την οικονομική ευημερία. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2023), οι ΜμΕ αντιπροσωπεύουν πάνω από το 99% των επιχειρήσεων  στον μη χρηματοπιστωτικό τομέα στην Ελλάδα, συμβάλλοντας στο περίπου 62% της συνολικής απασχόλησης και στο 54% της προστιθέμενης αξίας της οικονομίας. Παρότι οι αριθμοί αυτοί υπογραμμίζουν τη σημασία τους, η πρόσβαση σε χρηματοδότηση για τις ΜμΕ παραμένει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οδηγώντας τες πολλές φορές σε πιστωτικό περιορισμό. Ο πιστωτικός περιορισμός σημαίνει ότι οι ΜμΕ δεν μπορούν να λάβουν το δάνειο που χρειάζονται, ακόμα και όταν απαιτούν να πληρώσουν μεγαλύτερο επιτόκιο, είτε επειδή οι ίδιες οι τράπεζες τις απορρίπτουν είτε επειδή οι ίδιες οι επιχειρήσεις είναι αποθαρρημένες επειδή οι δανειακοί όροι είναι μη βιώσιμοι. Οι κυριότερες δυσκολίες περιλαμβάνουν την έλλειψη εγγυήσεων, την αυστηρή αξιολόγηση κινδύνου από τις τράπεζες και τη χαμηλή πιστοληπτική ικανότητα λόγω της οικονομικής αστάθειας. Αυτά τα εμπόδια δυσχεραίνουν την πρόσβαση των μικρών ιδιαίτερα επιχειρήσεων στο απαραίτητο κεφάλαιο για να αναπτυχθούν και να διατηρηθούν.

Οι βασικές προκλήσεις

1. Αποθάρρυνση
   Η ελληνική οικονομία επηρεάστηκε σημαντικά από τη χρηματοπιστωτική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας. Οι τράπεζες διατήρησαν επί μακρόθεν αυστηρά κριτήρια χορήγησης δανείων, οδηγώντας πολλές ΜμΕ στο να χαρακτηριστούν ως "αποθαρρημένοι δανειολήπτες" (discouraged borrowers). Οι αποθαρρημένες επιχειρήσεις είναι αυτές που, παρά την ανάγκη για χρηματοδότηση, αλλά δεν κάνουν αίτηση για δάνειο επειδή φοβούνται την απόρριψη ή θεωρούν ότι οι τραπεζικοί όροι θα είναι αρνητικοί. Αυτή η αποθάρρυνση και απογοήτευση προέρχεται από την προηγούμενη εμπειρία που είχαν ή τους αυστηρούς τραπεζικούς όρους όπως απαιτήσεις για υψηλές εγγυήσεις. Οι επιχειρηματίες συχνά θεωρούν ότι η διαδικασία είναι χρονοβόρα και με αβέβαιο αποτέλεσμα, κάτι που τους αποτρέπει από το να προσπαθήσουν. Σύμφωνα με την έρευνα για την πρόσβαση των επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας το 2023, περίπου το 20% των ελληνικών ΜμΕ δηλώνουν ότι δεν επιχειρούν να αιτηθούν χρηματοδότηση επειδή φοβούνται ότι θα απορριφθούν, με το ποσοστό αυτό να είναι το υψηλότερο μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης.
    
2. Υψηλό κόστος χρηματοδότησης     
   Τα επιτόκια δανεισμού για τις ΜμΕ στην Ελλάδα παραμένουν από τα υψηλότερα στην Ευρωζώνη, αν και τα τελευταία έτη παρουσιάζεται σημαντική σύγκλιση προς τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο.
    
3. Γραφειοκρατία
   H γραφειοκρατία, η υψηλή φορολόγηση και γενικότερα οι αυστηροί ρυθμιστικοί περιορισμοί είναι σημαντικό εμπόδιο για την πλειονότητα των επιχειρήσεων στην χώρα μας.
    
4. Περιορισμένη χρήση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης
   Παρά την ανάπτυξη των εταιρειών Factoring, Leasing ή την ύπαρξη «επιχειρηματικών αγγέλων», οι ελληνικές ΜμΕ συνεχίζουν να βασίζονται υπέρμετρα στον τραπεζικό δανεισμό, με μόνο ένα μικρό ποσοστό να αξιοποιεί τις παραπάνω εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης.
    

Ευκαιρίες και προοπτικές

Παρά τις δυσκολίες, υπάρχουν αρκετές θετικές εξελίξεις που μπορούν να διευκολύνουν τη χρηματοδότηση των ΜμΕ:

1. Προγράμματα ΕΣΠΑ           
   Το Ταμείο Εγγυοδοσίας ΤΕΠΙΧ ΙΙΙ εντάσσεται στο πλαίσιο υλοποίησης του Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» του ΕΣΠΑ 2021-2027, αναμένεται να χορηγήσει δάνεια ύψους 2,1 δισ. ευρώ μέσω μόχλευσης με το τραπεζικό σύστημα προς τις ΜμΕ.
    
2. Ευρωπαϊκά Ταμεία              
   Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα επίσης να αξιοποιήσει τα ευρωπαϊκά ταμεία, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) ενισχύοντας έτσι την ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα των ΜμΕ.
    
3. Ψηφιοποίηση και καινοτομία          
   Σύμφωνα με πολλές ακαδημαϊκές μελέτες, οι ΜμΕ που επενδύουν στην ψηφιακή αναβάθμιση και την καινοτομία φαίνεται να έχουν αυξημένες πιθανότητες πρόσβασης σε χρηματοδότηση. Εταιρείες που έχουν ενσωματώσει ψηφιακά εργαλεία και καινοτόμες λύσεις παρουσίασαν αυξημένη πιθανότητα να λάβουν δάνειο.

Συνολικά, οι ΜμΕ για να αρχίζουν να λαμβάνουν ευκολότερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση πρέπει να επικεντρωθούν στη δημιουργία ενός ισχυρού επιχειρηματικού πλάνου, να διατηρούν καθαρό οικονομικό ιστορικό, να μπουν στην ψηφιακή εποχή και να αναζητούν ευέλικτες και εναλλακτικές λύσεις. Θα ήταν χρήσιμο να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις και να είναι καλά προετοιμασμένες για τις απαιτήσεις των χρηματοδοτών. Η διαφάνεια και η καλή διαχείριση των οικονομικών τους στοιχείων ενισχύουν τη θέση τους σε διαπραγματεύσεις και βοηθούν στη λήψη καλύτερων όρων.