Από το «για μένα» στο «και για τους άλλους»
H πανδημία έδειξε αυτό που είναι γνωστό αρκετό καιρό στον χώρο της οργανωσιακής συμπεριφοράς: Οι επιχειρήσεις χρειάζονται ενεργούς εργαζομένους με γρήγορα αντανακλαστικά που αναλαμβάνουν θετικές πρωτοβουλίες.
Δύο οργανωσιακές συμπεριφορές που παρουσιάζουν σημαντικό ενδιαφέρον, αλλά δεν έχουν ερευνηθεί σε συνδυασμό είναι η προσωπική πρωτοβουλία και το job crafting. Η προσωπική πρωτοβουλία αναφέρεται σε συμπεριφορές εργαζομένων που οδηγούν σε αλλαγές θετικές για τον οργανισμό, αναπτύσσονται αυτοβούλως, ξεπερνούν σημαντικά εμπόδια και έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Το job crafting αναφέρεται στη συμπεριφορά εργαζομένων που κάνουν αλλαγές ώστε να «φέρουν τη δουλειά στα μέτρα τους», δηλαδή στα ενδιαφέροντα, στις ανάγκες και στις ικανότητές τους.
Τον συνδυασμό της προσωπικής πρωτοβουλίας και του job crafting επιχειρεί να μελετήσει ερευνητική ομάδα του ΟΠΑ, που αποτελείται από τις γράφουσες και τον Αλέξανδρο Σαλούστρο. Η έρευνα εστιάζει στον εκπαιδευτικό χώρο, που παρουσιάζει μεγάλη εργασιακή αυτονομία και δυνατότητες για ανάληψη πρωτοβουλιών.
Το job crafting έχει διαφορετικά επίπεδα, από μικρής μέχρι μεγάλης έντασης αλλαγές, οι οποίες ωστόσο δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς. Το συγκεκριμένο έργο εστιάζει σε μεγάλης έντασης αλλαγές, που σηματοδοτούν ένα υψηλότερου επιπέδου job crafting, καθώς αυτές επιφέρουν μεγαλύτερα οργανωσιακά οφέλη.
Στο επίπεδο αυτό το job crafting συναντά την προσωπική πρωτοβουλία, όταν δηλαδή οι job crafters είναι επίμονοι μπροστά σε εμπόδια και εισάγουν αλλαγές στην εργασία που είναι μακροπρόθεσμες και θετικές, δηλαδή ευθυγραμμισμένες με τους οργανωτικούς στόχους.
«Γραφειοκρατία, επιπλέον χρόνος, γκρίνια... Αυτό είναι μέρος της διαδικασίας, απλά είμαι υπομονετικός... Τόσες φορές σκέφτηκα ότι θα τα παρατήσω, αλλά πάντα σκεφτόμουν... ότι κάτι πρέπει να αλλάξει στα σχολεία, αυτή η σκέψη με κάνει να προχωράω... Πιστεύω ότι μπορώ να αλλάξω τα πράγματα στο σχολείο, οπότε ζήτησα να γίνω διευθυντής». (Συνέντευξη #10)
Με τον τρόπο αυτόν, και οι εργαζόμενοι βρίσκουν ομορφιά και ευχαρίστηση σε αυτό που κάνουν.
«Μου αρέσει να σκηνοθετώ θεατρικά έργα... για μένα το θέατρο είναι έκφραση... αλλά και για τα παιδιά είναι σημαντικό... συναντούν νέους μαθητές, συνεργάζονται μαζί τους, είναι ωραίο... τους αρέσει». (Συνέντευξη #11)
Η ανάλυση έδειξε 18 ιστορίες με διαφορετικής έντασης αλλαγές που έκαναν οι 13 συνεντευξιαζόμενοι. Χωρίσαμε τις αλλαγές σε ποιοτικές και ποσοτικές σύμφωνα με τη μεθοδολογία των Frese et al. (1997). Η πρώτη κατηγορία αφορά αλλαγές που υπερβαίνουν την αναμενόμενη νόρμα στη δουλειά, ενώ η δεύτερη αφορά αλλαγές που απλώς απαιτούν επιπλέον χρόνο, αλλά είναι μέσα στα προκαθορισμένα καθήκοντα της θέσης.
Η ειδοποιός διαφορά που βρήκαμε ανάμεσα στις δυο ομάδες είναι αυτό που ονομάσαμε «ευρύτερη προοπτική». Αυτό σημαίνει ότι οι δάσκαλοι που αναπτύσσουν μεγάλης έντασης αλλαγές σκέφτονται μακροπρόθεσμα και δεν βάζουν όρια στις αλλαγές και στην καινοτομία που μπορούν να φέρουν. Αντιλαμβάνονται την εργασία τους όχι σαν κάτι που αφορά μόνο τον εαυτό τους, αλλά την τάξη τους, ολόκληρο το σχολείο, ακόμη και τον ευρύτερο τομέα της εκπαίδευσης.
Τα ευρήματα από την ανάλυση των συνεντεύξεων δείχνουν τη σημασία της εστίασης στους «άλλους». Φαίνεται ότι όσο περισσότερο ένας εργαζόμενος κοιτάζει έξω από τα στενά όρια του εαυτού του και ενσωματώνει μια πιο οργανωσιακή προοπτική, όπου τα οφέλη για τους άλλους είναι εξίσου –ή ακόμα περισσότερο– σημαντικά, τόσο υψηλότερη είναι η ένταση της αλλαγής, και το αποτέλεσμα μιας τέτοιας αλλαγής είναι συνήθως μακροπρόθεσμο.
Για να έχουμε λοιπόν οργανισμούς όπου θα πραγματοποιούνται μακροπρόθεσμες, σημαντικές θετικές αλλαγές που θα ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του σύγχρονου περιβάλλοντος, μια απαραίτητη –όχι όμως ικανή από μόνη της– προϋπόθεση είναι οι εργαζόμενοι να κάνουν μια γνωστική, πρώτα, αλλαγή από το ατομικό στο οργανωσιακό επίπεδο, από το «για μένα» στο «και για τους άλλους».
Η ερευνητική εργασία υποστηρίζεται από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας & Καινοτομίας στο πλαίσιο της Δράσης «1η Προκήρυξη Ερευνητικών Έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση μελών ΔΕΠ και ερευνητών/ερευνητριών και την προμήθεια ερευνητικού εξοπλισμού μεγάλης αξίας» (αριθμός έργου: 3372).
Πηγές:
Frese, M., Fay, D., Hilburger, T., Leng, K. & Tag, A. (1997). The concept of personal initiative: Operationalization, reliability and validity in two German samples. Journal of Occupational And Organizational Psychology, 70(2), 139-161.
Wrzesniewski, A. & Dutton, J. E. (2001). Crafting a job: Revisioning employees as active crafters of their work. Academy of Management Review, 26(2), 179-201.
