Saras D. Sarasvathy: «Οι δεξιότητες αντισταθμίζουν την έλλειψη πόρων»

Της Καθηγήτριας ΕΙΡHΝΗΣ ΒΟΥΔΟYΡΗ,
Προέδρου του Τμήματος Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του ΟΠΑ

H Saras D. Sarasvathy αναγορεύτηκε στις 13 Ιουνίου Επίτιμη Διδάκτορας του Τμήματος Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

«Ας χτίσουμε κανάλια επικοινωνίας, ας συγκροτήσουμε εκπαιδευτικές δομές, ας κατασκευάσουμε θεσμική και πολιτική υποδομή για τη διάδοση του περιεχομένου που συν-δημιουργούμε» λέει στην ΟΠΑNews η Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια των ΗΠΑ Saras D. Sarasvathy που αναγορεύτηκε στις 13 Ιουνίου Επίτιμη Διδάκτορας του Τμήματος Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΟΠΑ.

Η Καθηγήτρια Sarasvathy είναι κορυφαία ερευνήτρια στο πεδίο της επιχειρηματικότητας, υποστηρίζει ως σύμβουλος προγράμματα επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, καθώς και συμβούλια εταιρειών και επιταχυντών. Η ίδια μετά την ίδρυση και τη λειτουργία πέντε πετυχημένων επιχειρήσεων, συνεργάστηκε με τον βραβευμένο με Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών, Herbert Simon, για να ανακαλύψει τα ουσιαστικά στοιχεία της επιχειρηματικής τεχνογνωσίας.

Η πολυβραβευμένη έρευνά της που αποτυπώνεται στο βιβλίο «Effectuation» έχει δημιουργήσει νέο υλικό έρευνας, εκπαίδευσης και πολιτικής σε όλο τον κόσμο. Όπως εξηγεί μάλιστα μιλώντας την ΟΠΑNews, στόχος είναι να δημιουργηθεί μια κοινωνία ικανή για αποτελεσματική δράση που να υποστηρίζει την οικοδόμηση ανθεκτικών κοινωνικοοικονομικών κοινοτήτων μέσω επιχειρήσεων μεσαίας τάξης – όχι μόνο  startups και unicorns.

Οι έμπειροι επιχειρηματίες όταν έρχονται αντιμέτωποι με ένα άγνωστο μέλλον επιλέγουν να μην το προβλέψουν

Η  έρευνά σας επικεντρώθηκε στην αποτελεσματική επιχειρηματικότητα. Γιατί είναι τόσο σημαντική;

«Η αποτελεσματική προσέγγιση/effectuation αποτελείται από πέντε αρχές και αφορά μια διαδικασία λήψης αποφάσεων και ανάληψης δράσης σε συνθήκες μεγάλης αβεβαιότητας. Οι έμπειροι επιχειρηματίες όταν έρχονται αντιμέτωποι με ένα άγνωστο μέλλον, επιλέγουν να μην το προβλέψουν. Αντίθετα, απλώς εργάζονται με τα στοιχεία που έχουν υπό τον έλεγχό τους για να συν-δημιουργήσουν νέες μελλοντικές καταστάσεις με άλλα άτομα που επιλέγουν μόνα τους να εμπλακούν στη διαδικασία. Τα άτομα αυτά παρέχουν πραγματικές δεσμεύσεις και βοηθούν στη συν-διαμόρφωση των στόχων και των πόρων των νέων επιχειρήσεων.

Οι πέντε αρχές της αποτελεσματικής προσέγγισης/effectuation, καθεμία από τις οποίες μειώνει την πρόβλεψη και αυξάνει τον έλεγχο, είναι:

• Bird-in-hand: Να εργάζεται κανείς αξιοποιώντας ό,τι έχει διαθέσιμο στα χέρια του ξεκινώντας από το ποιος/α είναι, τι γνωρίζει και ποιον/αν γνωρίζει.

• Affordable loss: Να επενδύει όχι περισσότερα από όσα αντέχει να χάσει, κατά προτίμηση 0.

• Crazy quilt: Να προσκαλεί ενδιαφερόμενα μέρη να εμπλακούν στην επιχείρηση αναλαμβάνοντας πραγματικές δεσμεύσεις.

• Lemonade: Να μένει ανοιχτός/ή σε εκπλήξεις, καλές και κακές και να τις μεταμορφώνει σε ευκαιρίες.

• Pilot-in-the-plane: Να διαμορφώνει το μέλλον, αντί να επιδιώκει να το προβλέπει.

Σε αντίθεση με τις προγνωστικές προσεγγίσεις, η αποτελεσματική προσέγγιση (effectuation) διασφαλίζει δύο πράγματα: Πρώτον, όποτε έρχεται η επιτυχία, η αποτελεσματική διαδικασία/effectuation αυξάνει την πιθανότητα καινοτόμων αποτελεσμάτων. Δεύτερον, όταν συμβαίνουν αστοχίες, η αποτελεσματική προσέγγιση /effectuation μειώνει το κόστος της αποτυχίας».

Όταν ερευνούμε από πού η συντριπτική πλειονότητα των επιτυχημένων επιχειρήσεων αποκτά τους πόρους, διαπιστώνουμε ότι οι πελάτες, οι προμηθευτές και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη είναι η πιο σημαντική πηγή κεφαλαίου

Οι επιχειρηματίες, είτε αρχάριοι είτε έμπειροι, ενδέχεται να παρεμποδίζονται από περιορισμένους πόρους. Πώς μπορεί ο αποτελεσματικός συλλογισμός/effectuation να τους βοηθήσει να ξεπεράσουν τέτοια εμπόδια και να αναπτυχθούν;

«Η αποτελεσματική προσέγγιση/effectuation υπογραμμίζει τη συμπληρωματική φύση των πόρων και των σχέσεων. Οι αρχάριοι επιχειρηματίες συχνά υποθέτουν ότι οι πόροι είναι η απαραίτητη κινητήρια δύναμη για να χτίσουν τις επιχειρήσεις τους. Οι έμπειροι επιχειρηματίες, ωστόσο, γνωρίζουν ότι οι σχέσεις είναι το κλειδί. Και για το χτίσιμο των σχέσεων είναι ανάγκη να υπάρχει ευελιξία στους στόχους και να τηρείται μια στάση συν-δημιουργίας με τα ενδιαφερόμενα μέρη που επιλέγουν από μόνα τους να εμπλακούν.

Πρακτικά, οι αποτελεσματικοί/effectual επιχειρηματίες συνειδητοποιούν ότι ενώ τα χρήματα μπορεί να είναι χρήσιμα για την πρόσληψη ταλέντων και την ολοκλήρωση και επιτυχία των επιχειρήσεών τους, τα χρήματα που λαμβάνουν από τους επενδυτές συνοδεύονται από σχεσιακές υποχρεώσεις, π.χ. οι επενδυτές μπορεί να καταλαμβάνουν θέσεις στο διοικητικό συμβούλιο. Και ακόμη και με την πρόσβαση σε κεφάλαια, οι επιχειρηματίες πρέπει να οικοδομήσουν σχέσεις πωλήσεων με πελάτες, διευθυντικές σχέσεις για να προσλάβουν, να εμπνεύσουν και να καθοδηγήσουν τους εργαζόμενους, καθώς και μια ποικιλία σχέσεων με τους πωλητές, επαγγελματίες συμβούλους και άλλους. Έτσι, είτε κανείς κατέχει πόρους είτε όχι, είναι απολύτως απαραίτητο να κατέχει δεξιότητες για να φέρει τα ενδιαφερόμενα μέρη στην επιχείρηση. Αυτές οι δεξιότητες αντισταθμίζουν στην πραγματικότητα την έλλειψη πόρων.

Είναι ενδιαφέρον, αν και μπορεί να φαίνεται δύσκολο, ότι η άμεση προσέγγιση και εμπλοκή των βασικών ενδιαφερομένων με αποτελεσματικό/effectual τρόπο κοστίζει λιγότερο σε χρόνο και έλεγχο από ό,τι η προσπάθεια που πρέπει να κάνει κανείς για να συγκεντρώσει χρήματα για να προσλάβει/αγοράσει τους ενδιαφερόμενους. Επιπλέον, αυτός ο αποτελεσματικός/effectual τρόπος εμπλοκής ενδιαφερόμενων έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα της προσέλκυσης καλύτερων και εξυπνότερων οικονομικών πόρων στην πορεία, όταν είναι καιρός να αναπτυχθεί περαιτέρω η ήδη λειτουργική και αναπτυσσόμενη επιχείρηση.

Αξίζει να λάβει υπόψη του κανείς ότι λιγότερο από το 30% των επιχειρήσεων που εισέρχονται στο χρηματιστήριο λαμβάνουν χρηματοδότηση από επενδυτές επιχειρηματικών κεφαλαίων, ακόμη και στις ΗΠΑ. Όταν ερευνούμε από πού η συντριπτική πλειονότητα των επιτυχημένων επιχειρήσεων αποκτά πόρους, διαπιστώνουμε ότι οι πελάτες, οι προμηθευτές και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη είναι η πιο σημαντική πηγή κεφαλαίου. Για παράδειγμα, η IBM (πελάτης) χρηματοδότησε τη Microsoft. Και η Boeing (προμηθευτής) χρηματοδότησε την Virgin Atlantic.

Εν ολίγοις, δουλεύοντας απλώς με ό,τι έχουν διαθέσιμο στα χέρια τους και επενδύοντας όχι περισσότερα από όσα μπορούν να χάσουν, οι επιχειρηματίες αρχίζουν να διαμορφώνουν σχέσεις με τους ενδιαφερόμενους που βοηθούν στο χτίσιμο των επιχειρήσεών τους χωρίς να χρειάζεται να κυνηγούν τη χρηματοδότηση μέσω προγνωστικών προωθήσεων (predictive pitching) και εν συνεχεία να κυνηγούν τις πωλήσεις και τα ταλέντα που απαιτούνται για την επίτευξη των προβλέψεων».

Έχετε υποστηρίξει ότι  η αποτελεσματική/effectual επιχειρηματικότητα πρέπει να διδάσκεται σε όλους. Γιατί;

«Η επιχειρηματικότητα είναι μια μέθοδος, ανάλογη με την επιστημονική. Στην πραγματικότητα, ό,τι είναι η επιστήμη για την πρόβλεψη, είναι η επιχειρηματικότητα για τον έλεγχο. Η επιστημονική προσέγγιση μας δίδαξε να σκεφτόμαστε την πρόβλεψη και τον έλεγχο ως έννοιες που συνυπάρχουν, δηλαδή, όσο καλύτερα μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον, τόσο περισσότερο έλεγχο μπορούμε να έχουμε στα αποτελέσματά μας. Η επιχειρηματική εμπειρία διδάσκει ότι αυτό το «σημείο εκμηδένισης» μεταξύ πρόβλεψης και ελέγχου μπορεί να επεκταθεί σε έναν δισδιάστατο χώρο όπου η πρόβλεψη και ο έλεγχος είναι οι δύο άξονες του χώρου. Μόλις χαρτογραφήσουμε αυτόν τον χώρο, είναι εύκολο να δούμε ότι η επιστημονική μέθοδος καταλαμβάνει μόνο το μισό αυτού του χώρου. Το άλλο μισό απαιτεί ένα διαφορετικό σύνολο τεχνικών που κυριαρχείται από την αποτελεσματική προσέγγιση/effectuation και ενέχει χαμηλή πρόβλεψη και υψηλό έλεγχο.

Αν θέλουμε να ωφεληθούμε και από τις δύο μεθόδους, πρέπει να οικοδομήσουμε την εκπαίδευση για την επιχειρηματικότητα με τον ίδιο τρόπο που χτίσαμε την επιστημονική εκπαίδευση. Δεν διδάσκουμε επιστήμη μόνο σε μελλοντικούς επιστήμονες. Διδάσκουμε επιστήμη σε όλους, ώστε να μπορέσουμε να οικοδομήσουμε μια κοινωνία ικανή να προωθήσει μια επιστημονική προσέγγιση σε όλα τα ανθρώπινα προβλήματα και περιβάλλοντα. Ομοίως, η διδασκαλία της αποτελεσματικής/effectual επιχειρηματικότητας σε όλους θα βοηθήσει στην οικοδόμηση κοινωνιών ικανών να αντιμετωπίσουν πολλαπλές αβεβαιότητες για τη δημιουργία νέων σκοπών που αξίζει να επιτευχθούν μέσω της επιχειρηματικής μεθόδου. H δημιουργία εταιρειών δεν είναι παρά ένα σημαντικό υποσύνολο της επιχειρηματικής μεθόδου, όπως και το χτίσιμο εργαστηρίων είναι ένα σημαντικό υποσύνολο της επιστημονικής μεθόδου».

Τι συμβουλή θα δίνατε στους εκπαιδευτικούς για το πώς μπορούν να μεταμορφώσουν τον κόσμο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης;

«Η αποτελεσματική/effectual σκέψη και η επιχειρηματική δράση είναι εξίσου ισχυρή με την επιστημονική λογική, ανεξάρτητα από το θέμα ή την περίσταση. Επιπλέον, η αποτελεσματική/effectual επιχειρηματικότητα μπορεί να διδαχθεί όσο και η επιστήμη σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η συμβουλή μου, λοιπόν, στους εκπαιδευτικούς είναι: Ελάτε να δημιουργούμε μαζί και να συλλέγουμε συνεχώς περιεχόμενο για τη διδασκαλία της επιχειρηματικής μεθόδου, μέσω εμπειρίας και έρευνας. Και ας χτίσουμε κανάλια επικοινωνίας, ας συγκροτήσουμε εκπαιδευτικές δομές και μηχανισμούς καθώς και να κατασκευάσουμε θεσμική και πολιτική υποδομή για τη διάδοση του περιεχομένου που συν-δημιουργούμε».

Επιμέλεια μετάφρασης:
Κλεονίκη Καραγκούνη, μέλος Ειδικού Διδακτικού Προσωπικού της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΟΠΑ