Job crafting και «αυτέργεια»: Σχεδίασε την δουλειά σου μόνος σου

    -Επιστήμη – Έρευνα
    Αποσπόρη Ελένη, Παρασκευοπούλου Λουίζα, Τζουμάκα Ευγενία
    ΤΕΥΧΟΣ 47ο – ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2023 (σελ. 4) -Επιστήμη – Έρευνα

    Των ΕΛΕΝΗΣ ΑΠΟΣΠΟΡΗ,
    Αναπληρώτριας Καθηγήτριας του Τμήματος Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας του ΟΠΑ,

    ΛΟΥΙΖΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ,
    ερευνήτριας του ΟΠΑ και

    ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΤΖΟΥΜΑΚΑ,
    ερευνήτριας του ΟΠΑ και Επίκουρης Καθηγήτριας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος

     

     

    Πως μπορεί σήμερα ένας εργαζόμενος/η να προσαρμόσει την δουλειά του/της στα ενδιαφέροντα και στις ικανότητες του/της; Πως μπορεί να γίνει ο/η «αρχιτέκτονας» της καθημερινής εργασιακής του/της πραγματικότητας και να καταφέρει να βρει νόημα ακόμα και σ’ ένα επαγγελματικό περιβάλλον που δεν του/της ταιριάζει, φέρνοντας την δουλειά στα μέτρα του/της; Είναι οι εργαζόμενοι παγιδευμένοι σε μια δουλειά που δεν τους γεμίζει ή μπορούν να την αναδιαρθρώσουν, μέσα από πρωτοβουλίες, ώστε να τους ταιριάζει;

    Και, τελικά, πως οι εργαζόμενοι μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες και να αφήσουν το θετικό τους αποτύπωμα στην εργασία τους; Τα παραπάνω αποτελούν το αντικείμενο έρευνας αλλά και προβληματισμού σε διεθνές επίπεδο, ειδικά μετά την τριετία της πανδημίας, που άλλαξε συνολικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι πολίτες των σύγχρονων κοινωνιών την εργασία τους και οδήγησε σε νέες τάσεις στον χώρο της διοίκησης προσωπικού. Τις σχέσεις με τα παραπάνω και τις σκέψεις που έχουν σήμερα οι εργαζόμενοι αλλά και οι επιστήμονες στην χώρα μας ερεύνησε το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στην διάρκεια έρευνάς του σε ένα δείγμα από 290 ακαδημαϊκούς από πέντε εκπαιδευτικά ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης.

    Όπως είναι γνωστό, ο τρόπος με τον οποίο καθεμιά/καθένας εργαζόμενη/ος κάνει την δουλειά της/του είναι μοναδικός και σχετίζεται με την προσωπικότητα, τα ενδιαφέροντα και την ταυτότητα της/του. Ακόμα και όταν πρόκειται για μία εργασία με πανομοιότυπες απαιτήσεις, π.χ. η διδασκαλία μίας ενότητας,  δύο εκπαιδευτικοί θα την εκτελέσουν με διαφορετικό τρόπο, π.χ. θα δώσουν διαφορετικά παραδείγματα και θα εστιάσουν σε διαφορετικά σημεία.

    Η διαφοροποίηση της εργασίας γίνεται πιο εμφανής όταν οι εργαζόμενοι είναι «ενεργοποιημένοι», δηλαδή όταν αναλαμβάνουν δράσεις, πρωτοβουλίες ή κάνουν «job crafting», μια έννοια που έχει κυριαρχήσει στον χώρο της διοίκησης προσωπικού και συγκεκριμένα στον σχεδιασμό εργασίας, αφού εστιάζει σε μια διαφορετική προσέγγιση που ξεκινάει από κάτω (τον εργαζόμενο) προς τα πάνω (τη διοίκηση του οργανισμού). Το job crafting αφορά τις αλλαγές που κάνουν οι εργαζόμενοι, ώστε να «φέρουν την δουλειά στα μέτρα τους», δηλαδή πιο κοντά στα ενδιαφέροντα, στις ανάγκες, και στις ικανότητες τους. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να αφορούν το ίδιο το αντικείμενο της δουλειάς, τις σχέσεις με συναδέλφους ή τον ευρύτερο τρόπο με τον οποίο βλέπουν την δουλειά τους.  Το job crafting έχει πολλαπλά οφέλη για τους εργαζόμενους, με σημαντικότερο την νοηματοδότηση της εργασίας τους.

    Ένα στοιχείο που έλειπε από την θεωρία του job crafting είναι η έννοια της μοναδικότητας κάθε εργαζομένου ως ατόμου, που δύναται να επηρεάζει τη διαδικασία του job crafting. Το κενό αυτό καλύπτει η έννοια της «αυτέργειας», μια καινούργια έννοια που αναφέρεται στον ενεργό και μοναδικό τρόπο με τον οποίο ο εργαζόμενος/η αποκαλύπτει ποιος/ποια είναι στην δουλειά του/της, καθώς την προσαρμόζει στον εαυτό του/της. Ο όρος βέβαια –γλωσσολογικά- δημιουργήθηκε από τον διακεκριμένο Καθηγητή Γλωσσολογίας, κ. Γιώργο Μπαμπινιώτη.

    Τη σχέση της αυτέργειας με το job crafting και τον ρόλο της στον εκπαιδευτικό χώρο μελέτησε ερευνητική ομάδα του ΟΠΑ, που αποτελείται από τις υπογράφουσες, στο πλαίσιο ερευνητικού έργου, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας.

    Συνελέγησαν 290 ερωτηματολόγια από ακαδημαϊκούς σε πέντε εκπαιδευτικά ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης. Το δείγμα είναι ισορροπημένο σε σχέση με το φύλο (άνδρες 50%), και το 69.9% ξεπερνά την ηλικία των 46 ετών και έχουν ως βασικό εργασιακό τους προσανατολισμό την έρευνα (58%). Απαρτίζεται κατά πλειοψηφία από μόνιμο προσωπικό (79.2%), 42.7% είναι στη βαθμίδα λέκτορα και επίκουρου, ενώ το 42,8% είναι αναπληρώτριες/ωτές και πρωτοβάθμιες/οι καθηγήτριες/ητές. Αναφορικά με τις διδακτορικές σπουδές των συμμετεχόντων, αυτές μοιράζονται αναλογικά ανάμεσα στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

     

    Αίσθημα ευθύνης από τους εργαζόμενους

    Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν μια σαφή σχέση, ανάμεσα στην αυτέργεια και το job crafting καθώς και άλλους παράγοντες, όπως π.χ. το αίσθημα ευθύνης, η εστίαση στους άλλους, το εργασιακό νόημα ως κάλεσμα, η ικανοποίηση από την εργασία, το υποστηρικτικό περιβάλλον και η προσωπική πρωτοβουλία.

    Σημαντικό εύρημα αποτελεί επίσης η συμμετοχή των παραγόντων: αίσθημα ευθύνης, αυτέργεια με job crafting,  και ο προσανατολισμός στους άλλους, στην ύπαρξη θετικού εργασιακού αποτυπώματος.

    Η μελέτη επιβεβαιώνει ότι η αυτέργεια αποτελεί έναν παράγοντα άμεσα συνδεδεμένο με το job crafting.  Φαίνεται μάλιστα ότι σε συνδυασμό με άλλα θετικά στοιχεία του ατόμου, όπως το υψηλό αίσθημα ευθύνης και ο προσανατολισμός στους άλλους, σημαντικές αξίες για την εκπαίδευση, η αυτέργεια μπορεί να φέρει υψηλό εργασιακό αποτέλεσμα (όπως το θετικό αποτύπωμα) αλλά και ατομικά οφέλη για τους ίδιους τους εργαζόμενους, όπως η ικανοποίηση από τη δουλειά.

    Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αποτελέσματα σε σχέση με το επαγγελματικό πλαίσιο της έρευνας, καθώς η αυτέργεια των ακαδημαϊκών αυξάνει το θετικό αποτύπωμα της ίδιας της εκπαίδευσης, το οποίο καρπούνται το φοιτητικό σώμα, η επιστημονική κοινότητα, και σε μακροσκοπικό επίπεδο, η ίδια η κοινωνία. 

     Η έρευνα  χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας στο πλαίσιο του υπ. αριθ. 3372 έργου που εντάσσεται στη Δράσης «1η Προκήρυξη ερευνητικών έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση των μελών ΔΕΠ και Ερευνητών/τριών και την προμήθεια ερευνητικού εξοπλισμού μεγάλης αξίας».