Το Επιχειρείν σε ένα μεταβαλλόμενο τοπίο δεξιοτήτων: Προκλήσεις και Ευκαιρίες
ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Ανάπτυξη, Καινοτομία, Νέο Επιχειρείν
Του Καθηγητή ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΔΕΛΛΑΡΟΚΑ,
Αντιπρύτανη Ψηφιακής Μάθησης και Καινοτομίας,
κατόχου της έδρας Shipley στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Questrom του πανεπιστημίου της Βοστώνης (Boston University),
μέλους της Επιστημονικής Επιτροπής Δεξιοτήτων Εργατικού Δυναμικού της Ελληνικής Κυβέρνησης.
Οι συζητήσεις για την εργασία συνήθως επικεντρώνονται στο πόσες θέσεις δημιουργούνται και καταστρέφονται. Αλλά ακόμη και στις πιο δύσκολες εποχές, αυτή δεν είναι η μοναδική πρόκληση που βιώνουν οι περισσότερες επιχειρήσεις. Οι δουλειές έρχονται και παρέρχονται, αλλά ακόμα πιο σημαντικό, οι θέσεις εργασίας μεταμορφώνονται. Μέρα με τη μέρα, οι καθημερινές αρμοδιότητες μιας θέσης εργασίας αλλάζουν έως ότου ο ρόλος να γίνει πολύ διαφορετικός από ό,τι ήταν πριν από μερικά χρόνια. Ωστόσο, ο τίτλος της εν λόγω θέσης — και ο εργαζόμενος — μπορεί να παραμείνει ο ίδιος, ακόμη και αν δεν διαθέτει πλέον τα προσόντα για τις νέες αρμοδιότητες.
Αναλύοντας όλες τις αγγελίες εργασίας από το 2016 έως το 2021 σε επιλεγμένες χώρες, η εταιρία Boston Consulting Group (BCG) δημοσίευσε πρόσφατα μια μελέτη η οποία αποκαλύπτει ότι, μέσα σε πέντε μόνο χρόνια, οι απαιτούμενες δεξιότητες σε όλους τους κλάδους της οικονομίας άλλαξαν κατά 37%. Είναι δε αξιοσημείωτο ότι σε ένα τέταρτο των θέσεων εργασίας (κυρίως στους κλάδους της πληροφορικής και μάρκετινγκ) τα τρία τέταρτα των απαιτούμενων δεξιοτήτων είναι σήμερα διαφορετικά σε σχέση με το 2016.
Γιατί αλλάζουν οι απαιτούμενες δεξιότητες;
Κατά την ανασκόπηση των πενταετών δεδομένων, η BCG εντόπισε επιτάχυνση του ρυθμού των αλλαγών. Σχεδόν τα τρία τέταρτα των θέσεων εργασίας άλλαξαν περισσότερο από το 2019 έως το 2021 από ό,τι από το 2016 έως το 2018.
Μία αιτία αυτής της επιτάχυνσης είναι η πανδημία, η οποία ανάγκασε τις επιχειρήσεις να επανεξετάσουν τις δραστηριότητές τους και τους ανθρώπους σε κάθε είδους επαγγέλματα να υιοθετήσουν νέους τρόπους εργασίας και νέες δεξιότητες. Αλλά ο κύριος μοχλός αλλαγής στις απαιτούμενες δεξιότητες είναι η τεχνολογία. Η τεχνολογία αναδιαμορφώνει πολλές, αν όχι τις περισσότερες, θέσεις εργασίας.
Οι επιπτώσεις της τεχνολογικής αλλαγής εκτείνονται πέρα από τομείς που είναι εγγενώς τεχνικοί, όπως η πληροφορική, η επιστήμη και η έρευνα. Για παράδειγμα, ένας ειδικός μάρκετινγκ, ένας υπάλληλος υποστήριξης πελατών, ένας συγγραφέας, ένας διευθυντής ανθρώπινου δυναμικού— και θέσεις σε πολλά άλλα επαγγέλματα— πρέπει τώρα να διαθέτουν ψηφιακές δεξιότητες επιπρόσθετα από την παραδοσιακή τους εμπειρία.
Τέσσερις τάσεις στις δεξιότητες
Η αλλαγές των απαιτούμενων δεξιοτήτων σε μια ποικιλία επαγγελμάτων ακολουθούν τέσσερεις μεγάλες τάσεις:
- Οι ψηφιακές δεξιότητες, όπως η ανάλυση δεδομένων και το ψηφιακό μάρκετινγκ, δεν περιορίζονται πλέον σε θέσεις εργασίας στον τομέα της πληροφορικής, αλλά έχουν γίνει απαραίτητες σε μια πληθώρα άλλων επαγγελμάτων.
- Οι «ήπιες» δεξιότητες, όπως η λεκτική επικοινωνία, η οικοδόμηση σχέσεων και η ενσυναίσθηση, έχουν γίνει απαραίτητες ακόμη και στα ψηφιακά επαγγέλματα τα οποία, λόγω της αυξανόμενης πολυπλοκότητας των έργων, στηρίζονται σε ομαδική εργασία και απαιτούν προχωρημένες τεχνικές μάνατζμεντ.
- Η επικοινωνία με εικόνες (visual communication) έχει γίνει ολοένα και πιο σημαντική ακόμη και εκτός των παραδοσιακών τεχνικών επαγγελμάτων δεδομένων. Η εμπειρία με εργαλεία όπως το Tableau, το Power BI και το Adobe Analytics έχει μεγάλη ζήτηση.
- Οι δεξιότητες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως η εμπειρία με το Facebook, το LinkedIn και το Instagram, είναι περιζήτητες στο τρέχον κλίμα των μέσων ενημέρωσης.
Η δια βίου εκπαίδευση και αναβάθμιση των δεξιοτήτων τόσο σημαντική όσο οι ετήσιοι ιατρικοί έλεγχοι και οι τακτικές επισκέψεις στο γυμναστήριο…
Έμφαση στις δεξιότητες που συνεχώς αλλάζουν
Μέσα σε μόλις πέντε χρόνια, η αλλαγή των απαιτούμενων δεξιοτήτων σε μια ευρεία γκάμα επαγγελμάτων ήταν ταχεία και εκτεταμένη. Τα επόμενα πέντε χρόνια, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, το φαινόμενο θα επιταχυνθεί. Οι επιπτώσεις για τους ηγέτες των επιχειρήσεων, τις ομάδες ανθρώπινου δυναμικού, τους εκπαιδευτικούς, και τους εργαζόμενους είναι σημαντικές.
- Οι ηγέτες των επιχειρήσεων πρέπει να αναγνωρίσουν τις δεξιότητες ως ένα σημαντικό κεφάλαιο της επιχείρησης τους, να δημιουργήσουν (και να ανανεώνουν τακτικά) καταλόγους εταιρικών δεξιοτήτων (skills inventories) για τον εντοπισμό δυνατών σημείων και ελλείψεων, να αναθέτουν προσωπικό σε έργα με βάση δεξιότητες, όχι επίσημους ρόλους εργασίας ή αρχαιότητα, να θεσπίσουν διαδικασίες και ρόλους (π.χ. Learning Officers) οι οποίοι διευκολύνουν την παρακολούθηση και συνεχή αναβάθμιση των εταιρικών δεξιοτήτων και να καθιερώσουν μια εταιρική κουλτούρα που υποστηρίζει και ανταμείβει τη συνεχή μάθηση.
- Οι ομάδες ανθρώπινου δυναμικού (HR) θα πρέπει να δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στις δεξιότητες (και όχι στα τυπικά προσόντα) κατά τη σύνταξη περιγραφών θέσεων εργασίας και την αξιολόγηση των υποψηφίων.
- Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να βλέπουν την προώθηση των δεξιοτήτων ως σημαντικό στόχο (ίσως τον πιο σημαντικό στόχο) αυτού που κάνουν. Για το σκοπό αυτό, τα προγράμματα σπουδών πρέπει να σχεδιαστούν με γνώμονα τις δεξιότητες και τις ικανότητες που σχετίζονται με τις σταδιοδρομίες για τις οποίες προετοιμάζουν τους μαθητές και να ενημερώνονται τακτικά καθώς αυτές αλλάζουν.
- Οι εργαζόμενοι πρέπει να υιοθετήσουν την τη δια βίου εκπαίδευση και την τακτική διάγνωση και αναβάθμιση των δεξιοτήτων τους σαν κομμάτι μιας υγιούς ζωής, ακριβώς όπως οι ετήσιοι ιατρικοί έλεγχοι και οι τακτικές επισκέψεις στο γυμναστήριο αποτελούν κομμάτι της ζωής των περισσότερων σήμερα.
Η ελληνική κοινωνία δίνει παραδοσιακά έμφαση στην απόκτηση πανεπιστημιακών τίτλων, οι οποίοι συχνά δεν μεταφράζονται σε δεξιότητες που βρίσκουν ανταπόκριση στην αγορά εργασίας. Σαν αποτέλεσμα, παρά την ύπαρξη επαρκούς αριθμού εργαζόμενων με «τυπικά» προσόντα, η χώρα μας βρίσκεται στην τελευταία θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την αντιστοίχιση των διαθέσιμων δεξιοτήτων του πληθυσμού της με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Η μετάβαση σε μια οικονομία βασισμένη στις δεξιότητες θα απαιτήσει μια ουσιαστική αλλαγή κουλτούρας. Οι ελληνικές επιχειρήσεις μπορούν και πρέπει να πρωτοστατήσουν σε αυτή την αλλαγή.
