Πράσινα ομόλογα
Του ΕΥΤΥΧΙΟΥ ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗ,
Καθηγητή Οικονομικών του Περιβάλλοντος Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Είναι αναμφισβήτητο πλέον ότι βιώνουμε πρωτοφανείς αλλαγές στο κλίμα και έχουμε ξεκινήσει μη αναστρέψιμες αλλαγές, όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας. Είναι επίσης σαφές ότι απαιτούνται μεγάλες και ταχύτατα αυξανόμενες ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις για να συμπληρώσουν τις δράσεις των κυβερνήσεων. Τα πράσινα ομόλογα διαδραματίζουν ήδη σημαντικό ρόλο στην άντληση κεφαλαίων για έργα χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και η συμβολή τους αναμένεται να αυξηθεί ραγδαία.
Τα πράσινα ομόλογα έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με οποιοδήποτε συμβατικό τίτλο σταθερής απόδοσης με τη διαφορά ότι τα έσοδα θα πρέπει να χρηματοδοτούν πράσινες επενδύσεις, με έμφαση σε έργα που μειώνουν τις εκπομπές άνθρακα. Μετά την έκδοση το 2007 από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων του "Climate Awareness Bond", το οποίο θεωρείται το πρώτο ομόλογο με πράσινη ετικέτα, η αγορά παρουσίασε έντονη επέκταση. Από 11 δισεκατομμύρια δολάρια το 2013 οι εκδόσεις πράσινων ομολόγων ξεπέρασαν το 2020 τα 269 δισεκατομμύρια δολάρια και έως τον Νοέμβριο του 2021 έχουν ξεπεράσει τα 350 δισεκατομμύρια δολάρια. Παρά τη ραγδαία ανάπτυξή της η αγορά πράσινων ομολόγων αποτελεί ένα μικρό ποσοστό της συνολικής αγοράς ομολόγων: το 2015 ήταν λίγο πάνω από 0,25% ενώ το 2018 έφτασε το 1,5% των συνολικών νέων εκδόσεων ομολόγων παγκοσμίως. Επομένως, η δυνατότητα χρηματοδότησης πράσινων έργων είναι τεράστια και μπορεί να αξιοποιηθεί εάν δημιουργηθούν τα κατάλληλα κίνητρα, κύρια των οποίων είναι η μείωση του κόστους δανεισμού σε σχέση με συμβατικά έργα και η αύξηση της αποτίμησης των επιχειρήσεων που εκδίδουν πράσινα ομόλογα.
Όσον αφορά το κόστος χρηματοδότησης, οι σχετικές έρευνες δεν υποστηρίζουν, τουλάχιστον προς το παρόν, την ύπαρξη του αποκαλούμενου "greenium", δηλαδή ενός αρνητικού ασφαλίστρου κινδύνου υπέρ των πράσινων ομολόγων σε σύγκριση με ισοδύναμα συμβατικά ομόλογα. Επιπλέον, τα αποτελέσματα πρόσφατων μελετών δείχνουν ότι η έκδοση πράσινων ομολόγων δεν βελτιώνει απαραίτητα την αποτίμηση των εταιρειών που τα εκδίδουν. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχουν σαφή ιδιωτικά κίνητρα για την ταχεία αύξηση της πράσινης χρηματοδότησης και απαιτείται επομένως κάποιο είδος παρέμβασης.
Αποτελεί πολύ θετικό μήνυμα η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ξεκινήσει την έκδοση πράσινων ομολόγων για να υποστηρίξει την προσπάθεια ανάκαμψης και την πράσινη μετάβαση
Το κύριο εμπόδιο που πρέπει να αρθεί είναι οι ανησυχίες των επενδυτών για «greenwashing», δηλαδή την προσπάθεια κάποιων επιχειρήσεων να επωφεληθούν παρουσιάζοντας παραπλανητικά τα έργα τους ως πράσινα. Αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι οι δραστηριότητες που στηρίζονται σε πράσινα ομόλογα αποφέρουν μείωση εκπομπών περίπου 4%, οι αυξημένες αναφορές σε «greenwashing» έχουν κάμψει σημαντικά τη δυναμική των πράσινων ομολόγων. Οι Green Bond Principles της Capital Market Association το 2014, αποτέλεσαν το σημαντικότερο θεμέλιο πάνω στο οποίο αναπτύχθηκε η αγορά. Τέθηκαν έτσι οι βάσεις, προσδιορίζοντας τις απαιτήσεις για την έκδοση πράσινων ομολόγων αλλά και συνιστώντας την χρήση μηχανισμού παρακολούθησης και αναφοράς επιπτώσεων κατά την διάρκεια υλοποίησης των επενδύσεων. Το επόμενο βήμα είναι η αποδοχή ενός κοινού πλαισίου σε παγκόσμιο επίπεδο, τυποποιώντας τις διαδικασίες και ενσωματώνοντας σε αυτές ανεξάρτητες εξωτερικές επιθεωρήσεις προκειμένου να προωθηθεί η διαφάνεια και η δημοσιοποίηση πληροφοριών. Σημαντικό είναι οι παραπάνω διαδικασίες να μην έχουν υψηλό κόστος ώστε να μπορούν να συμμετέχουν στην αγορά μικρές και μεσαίου μεγέθους οντότητες που δραστηριοποιούνται σε σημαντικούς κλάδους όπως η ενεργειακή απόδοση κτιρίων. Επίσης σημαντική είναι η ενεργητικότερη συμμετοχή εθνικών και υπερεθνικών οργανισμών, καθώς αυτοί μπορούν να στέλνουν σαφή και αξιόπιστα μηνύματα στην αγορά και να προσελκύουν χρηματοδότηση σε χαμηλότερη τιμή. Αποτελεί πολύ θετικό μήνυμα η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ξεκινήσει την έκδοση πράσινων ομολόγων για να υποστηρίξει την προσπάθεια ανάκαμψης και την πράσινη μετάβαση με αρχικό στόχο να αντλήσει μέσω πράσινων ομολόγων το 30% των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα δανειστούν στο πλαίσιο του NextGenerationEU.
