Η «επόμενη ημέρα» για το OΠΑ
Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών είναι ένα από τα πιο εξωστρεφή πανεπιστήμια της χώρας, με υψηλή διεθνή αναγνώριση. Αυτό σε σημαντικό ποσοστό οφείλεται στην έμφαση στην ερευνητική αριστεία και στη διεθνή παρουσία των μελών της ακαδημαϊκής του κοινότητας. Επιπρόσθετα, το ΟΠΑ από το 1987 μέχρι σήμερα έχει αναπτύξει το μεγαλύτερο, σε σχέση με το μέγεθός του, πρόγραμμα Erasmus στη χώρα, καθώς υποδέχεται ετησίως περισσότερους από 300 διεθνείς φοιτητές και έχει υλοποιήσει περισσότερες από 230 διιδρυματικές συμφωνίες Erasmus.
Όμως, θεωρούμε ότι το επόμενο μεγάλο στοίχημα για το Ίδρυμα είναι αυτό της ακόμα μεγαλύτερης έμφασης στη διεθνοποίηση. Αυτή, από «πολυτέλεια» που είναι σήμερα, την επόμενη δεκαετία θα είναι μια αναγκαιότητα για τρεις κυρίως λόγους:
■ Μετά την πρωτοπορία στη δημιουργία πολλών επιτυχημένων μεταπτυχιακών προγραμμάτων τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, μία από τις κύριες πηγές ουσιαστικής ανάπτυξης για το ΟΠΑ την επόμενη δεκαετία είναι αυτή της διεθνοποίησης.
■ Η χώρα εξέρχεται από μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικών προβλημάτων και φιλοδοξεί να διαδραματίσει έναν πιο ενεργό ρόλο στο διεθνές γίγνεσθαι. Τα πανεπιστήμιά μας καλούνται να αναλάβουν το δικό τους μέρος της ευθύνης, συμβάλλοντας με τη διεθνή ανάπτυξή τους και την ακαδημαϊκή τους εξωστρέφεια.
■ Η κατανομή πόρων προς τα Ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα γίνεται με πολλά κριτήρια, μεταξύ των οποίων και ο βαθμός διεθνοποίησής τους.
Σε μια περίοδο όπου τα πανεπιστήμια της χώρας καλούνται να επενδύσουν στη διεθνοποίησή τους, χτίζοντας «γέφυρες» με τα μεγάλα διεθνή κέντρα έρευνας του εξωτερικού, το ΟΠΑ έχει αποσαφηνίσει τις στρατηγικές προτεραιότητες που καλύπτουν όλες τις εκφάνσεις διεθνοποίησης του Ιδρύματος.
Η διεθνοποίηση αποτελεί τον δρόμο προς το μέλλον. Έναν δρόμο που καθορίζεται από πολιτισμική ποικιλομορφία, διαφορετικότητα, συμπεριληπτικότητα, καινοτομία και κοινωνική ευαισθησία.
Τι κάναμε
Ενίσχυση προγραμμάτων σπουδών και επαφές με επιστήμονες και Ιδρύματα του εξωτερικού. Προς τον σκοπό αυτόν, από το ΟΠΑ διαχρονικά επιδιώκονται μια σειρά επιμέρους στόχων, όπως η βελτίωση της θέσης των προπτυχιακών και των μεταπτυχιακών του προγραμμάτων σε διεθνείς φορείς κατάταξης (π.χ. QS), η απόκτηση διεθνών πιστοποιήσεων (π.χ. ΑΜΒΑ, AACSB), η οργάνωση διεθνών επιστημονικών συνεδρίων, η ανάθεση διδασκαλίας μαθημάτων σε διακεκριμένους επιστήμονες του εξωτερικού, η υποστήριξη των μελών Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ) και των ερευνητών του ΟΠΑ για δημοσιεύσεις σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά κ.ά. Οι στόχοι αυτοί είναι σημαντικοί διότι βελτιώνουν τη δυνατότητα του ΟΠΑ σε κεντρικό επίπεδο να επιδιώξει συνεργασίες με κορυφαία Ιδρύματα του εξωτερικού. Συχνά προϋπόθεση ώστε ένα διεθνώς αναγνωρισμένο Ίδρυμα να αποφασίσει να συνεργαστεί με το ΟΠΑ είναι να έχουμε αποκτήσει κάποιες διεθνείς πιστοποιήσεις για τα προπτυχιακά και τα μεταπτυχιακά μας προγράμματα. Για παράδειγμα, στον τομέα της Διοίκησης Επιχειρήσεων υπάρχουν τρεις κύριες διεθνείς πιστοποιήσεις: AMBA, AACSB, EQUIS. Ήδη δύο μεταπτυχιακά μας (i-MBA, Executive MBA) έχουν λάβει πιστοποίηση ΑΜΒΑ, και κεντρικός στόχος της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΟΠΑ είναι η απόκτηση πιστοποίησης AACSB. Αντίστοιχες πιστοποιήσεις διερευνώνται και για τα άλλα Τμήματα.
Μνημόνια συνεργασίας. Παρά τις δύσκολες συνθήκες λόγω πανδημίας, υπεγράφησαν σημαντικά διιδρυματικά μνημόνια συνεργασίας με καταξιωμένα πανεπιστήμια: University of Illinois at Urbana-Champaign, University of Indiana – Kelley School of Business, Université du Québec à Montréal (UQAM), University of Pavia, University of Cyprus, Hebei University – China.
Διεθνές συνέδριο του δικτύου HERMES. Τον Οκτώβριο του 2021 το ΟΠΑ φιλοξένησε το ετήσιο συνέδριο του διεθνούς δικτύου πανεπιστημίων HERMES, στο οποίο συμμετέχουν 26 υψηλής ποιότητας πανεπιστήμια όχι μόνο από την Ευρώπη, αλλά και από την Αμερική, την Αυστραλία και την Κίνα. Τα μέλη του HERMES εργάζονται από κοινού για την εναρμόνιση των προγραμμάτων σπουδών τους, την ανταλλαγή διδακτικού και διοικητικού προσωπικού και την ανάπτυξη κοινών ερευνητικών προγραμμάτων. Τo ΟΠΑ είναι το μόνο ελληνικό πανεπιστήμιο που συμμετέχει στο συγκεκριμένο δίκτυο.
Συμμετοχή στην 3η πρόσκληση της European Universities Initiative. Το συγκεκριμένο ευρωπαϊκό πρόγραμμα στοχεύει να δημιουργήσει ένα κοινό περιβάλλον μάθησης μεταξύ συνασπισμών ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, με τελικούς αποδέκτες και ωφελημένους τους φοιτητές και τα μέλη της ευρύτερης κοινότητάς τους. Η νέα πρόσκληση ανακοινώθηκε πριν από λίγες ημέρες, και είμαστε στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσουμε τη συμμετοχή μας σε ένα consortium ευρωπαϊκών πανεπιστημίων με στόχο την προσφορά νέων ευκαιριών στους φοιτητές μας και στην ευρύτερη ακαδημαϊκή μας κοινότητα (πέρα από την άντληση σημαντικών πόρων).
Διεθνείς συνεργασίες και διπλά πτυχία
Αγγλόφωνα προγράμματα σπουδών. Το ΟΠΑ πρωτοπόρησε στη δημιουργία Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ), ενώ σήμερα ηγείται στη μεταπτυχιακή εκπαίδευση στους τομείς που θεραπεύει, παρέχοντας μεγάλο αριθμό ποιοτικών μεταπτυχιακών προγραμμάτων, μεταξύ των οποίων και οκτώ αγγλόφωνα. Στο πεδίο αυτό επιδιώκονται συνεργασίες των ξενόγλωσσων ΠΜΣ με υψηλής ποιότητας Ιδρύματα του εξωτερικού (π.χ. dual degrees).
Μάλιστα, για πρώτη φορά στην ιστορία του Ιδρύματος υπεγράφησαν δύο dual degrees. Το πρώτο αφορά συνεργασία του αγγλόφωνου ΠΜΣ του Τμήματος Στατιστικής με αντίστοιχο ΠΜΣ του Πανεπιστημίου Παβίας της Ιταλίας, και το δεύτερο το αγγλόφωνο ΠΜΣ στη Διεθνή Ναυτιλία, Χρηματοοικονομική και Διοίκηση του Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής με την EDHEC Business School, μία από τις κορυφαίες Σχολές Διοίκησης της Γαλλίας.
Μέσω των δύο αυτών συμφωνιών οι μεταπτυχιακοί φοιτητές του ΟΠΑ θα έχουν τη δυνατότητα, περνώντας ένα χρονικό διάστημα στα συνεργαζόμενα Ιδρύματα, να λαμβάνουν διπλό πτυχίο. Πιστεύουμε ότι η περαιτέρω υλοποίηση τέτοιων συνεργασιών σε μεταπτυχιακό επίπεδο όχι μόνο θα προσελκύσει περισσότερους διεθνείς φοιτητές στα αγγλόφωνα ΠΜΣ του Ιδρύματος, αλλά θα προσφέρει και στους φοιτητές μας μοναδικές διεθνείς εκπαιδευτικές εμπειρίες.
Βέβαια, η συνεργασία με ποιοτικά διεθνή πανεπιστήμια είναι συχνά μια μακροχρόνια διαδικασία, που βασίζεται σε αμοιβαία εμπιστοσύνη και οφέλη. Την παρούσα χρονική περίοδο διεξάγεται συζήτηση για σύναψη επιπλέον συνεργασιών για dual degrees με αμερικανικά πανεπιστήμια. Έτσι, το Ίδρυμά μας μέσω του International Academic Partnership Program βρίσκεται σε επαφή για διεθνείς συνεργασίες με κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ στους τομείς που θεραπεύει. Στην κατεύθυνση αυτή πραγματοποιήθηκαν:
Συνεργασίες ομάδων προπτυχιακών φοιτητών. Αυτές ξεκινούν από συνεργασίες μικρής έκτασης, «μικρού ρίσκου», όπως, για παράδειγμα, η συνεργασία φοιτητών του ΟΠΑ με φοιτητές της Kelley School of Business του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα, μιας από τις 25 καλύτερες Σχολές Διοίκησης Επιχειρήσεων των ΗΠΑ. Στο πλαίσιο της συνεργασίας αυτής, επελέγησαν 22 προπτυχιακοί φοιτητές από τα τέσσερα Τμήματα της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΟΠΑ, που συνεργάστηκαν με αντίστοιχο αριθμό φοιτητών του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα. Οι φοιτητές σε μεικτές ομάδες μελέτησαν μία ελληνική νεοφυή επιχείρηση, παρουσίασαν τις προτάσεις τους και αξιολογήθηκαν. Οι Έλληνες φοιτητές έλαβαν πιστοποιητικό συμμετοχής από την Kelley School of Business και οι Αμερικανοί φοιτητές αντίστοιχο πιστοποιητικό από το ΟΠΑ.
Φιλοξενία μεταπτυχιακών προγραμμάτων. Πρόσφατα το ΟΠΑ φιλοξένησε το Executive MBA του William & Mary (W&M), ενός από τα πιο ιστορικά πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Από το W&M έχουν αποφοιτήσει εξέχουσες προσωπικότητες των ΗΠΑ, όπως οι Πρόεδροι George Washington, Thomas Jefferson, James Monroe και John Tyler, καθώς και ο ιδρυτής του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μασαχουσέτης (MIT) William Barton Rogers. Το W&M, στο πλαίσιο του Global Immersion Program, έφερε στην Αθήνα το Executive MBA πρόγραμμά του, αποτελούμενο από 17 φοιτητές και τον καθηγητή κ. Rajiv Kohli. Πρόκειται για μία ιδιαίτερα τιμητική για το ΟΠΑ συνεργασία, καθώς το W&M παραδοσιακά επισκέπτεται με το Executive MBA του την Κίνα. Οι φιλοξενούμενοι, που παρέμειναν για μία εβδομάδα, ακολούθησαν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα επισκέψεων, που στόχο είχε να τους δώσει μια εικόνα όχι μόνο του παρελθόντος και του παρόντος, αλλά και των προοπτικών ανάπτυξης της χώρας. Επισκέφθηκαν μια σειρά από οργανισμούς, όπως ο OTE, η Τράπεζα της Ελλάδος, το Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), το Χρηματιστήριο Αθηνών, το ερευνητικό κέντρο της Pfizer, το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, η COSCO, η Apivita, καθώς και το Κέντρο Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας του ΟΠΑ.
Από το σύνολο του προγράμματος δύο επισκέψεις ξεχώρισαν. Η πρώτη αφορούσε τον ΟΤΕ, όπου ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου κ. Μιχάλης Τσαμάζ και η ανώτατη διοικητική ομάδα του οργανισμού υποδέχθηκαν τις Πρυτανικές Αρχές του ΟΠΑ μαζί με τους φιλοξενούμενους φοιτητές του W&M. Οι φοιτητές είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν με τον κ. Τσαμάζ και την ανώτατη διοικητική ομάδα του ΟΤΕ το πρόγραμμα μετασχηματισμού του οργανισμού της τελευταίας δεκαετίας.
Η δεύτερη επίσκεψη αφορούσε το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, στο οποίο οι φιλοξενούμενοι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν παρουσίαση του αρμόδιου υπουργού κ. Κυριάκου Πιερρακάκη με θέμα «Transforming the Greek State».
Η συνεργασία με το William & Mary αναμένεται να συνεχιστεί το 2022 με την επίσκεψη του ΜΒΑ προγράμματός του στο ΟΠΑ. Το ίδιο σχεδιάζεται να υλοποιηθεί με το ΜΒΑ του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα.
Και πώς κινούμαστε προς το μέλλον;
Οι προαναφερθείσες «μικρής δέσμευσης-μικρού ρίσκου» συνεργασίες δεν γίνονται αντιληπτές από το ΟΠΑ ως κάτι ευκαιριακό, αλλά ως «σκαλοπάτια» για μία ολοκληρωμένη στρατηγική διεθνοποίησης μέσω υλοποίησης ενεργειών μεγαλύτερης δέσμευσης (βλ. σχήμα).
European Hub. Στα άμεσα σχέδιά μας είναι το ΟΠΑ να εξελιχθεί σε ευρωπαϊκό κόμβο για υψηλού κύρους διεθνή πανεπιστήμια, φιλοξενώντας και εκπαιδεύοντας προπτυχιακούς ή/και μεταπτυχιακούς φοιτητές τους. Οι ανωτέρω συνεργασίες αναπτύσσουν την εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών των Ιδρυμάτων και ανοίγουν τον δρόμο για ερευνητικές συνεργασίες. Μεσοπρόθεσμος στόχος είναι να επιδιωχθούν συνεργασίες μεγαλύτερης δέσμευσης (π.χ. κοινά μεταπτυχιακά προγράμματα ή/και κοινά διδακτορικά προγράμματα).
Ξενόγλωσσο προπτυχιακό πρόγραμμα για ξένους φοιτητές. Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της επόμενης διετίας είναι η σχεδίαση και επιτυχημένη υλοποίηση ξενόγλωσσου Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών, στην αγγλική γλώσσα. Ισχυρό κίνητρο προς τον στόχο αυτόν αποτελεί το θεσμικό πλαίσιο το οποίο ενθαρρύνει τη δημιουργία αγγλόφωνων προπτυχιακών. Οι προκλήσεις υλοποίησης ενός τέτοιου προγράμματος είναι σημαντικές, καθώς το Ίδρυμα έχει περιορισμένους πόρους –κυρίως έμψυχου δυναμικού– για να υποστηρίξει ένα ή περισσότερα προπτυχιακά προγράμματα. Κατά συνέπεια, το όποιο εγχείρημα θα πρέπει να σχεδιαστεί με την προσήκουσα επιμέλεια ώστε να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή υποστήριξη από όλα τα Τμήματα του ΟΠΑ. Το τελευταίο χρονικό διάστημα, τόσο σε επίπεδο Συγκλήτου όσο και σε επίπεδο Κοσμητειών και Τμημάτων, έχει ξεκινήσει ένας διάλογος για τη δημιουργία ενός (1) Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών. Φιλοδοξία μας είναι να ξεκινήσει το ακαδημαϊκό έτος 2023-24.
Η διεθνοποίηση των ελληνικών πανεπιστημίων είναι ένας μακρύς και επίπονος δρόμος, στον οποίο λίγα Ιδρύματα έχουν μέχρι σήμερα αφιερώσει την αναγκαία προσοχή και πόρους. Η αναζήτηση της διεθνοποίησης δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε συνεργασίες με Ιδρύματα χαμηλού κύρους και χαμηλής αναγνωρισιμότητας. Αντίθετα, παρουσιάζεται η ευκαιρία δημιουργίας μιας στρατηγικής διεθνοποίησης με έμφαση στην ποιότητα. Προς τον σκοπό αυτόν κινείται το ΟΠΑ. Η διεθνοποίηση αποτελεί για εμάς τον δρόμο προς το μέλλον. Έναν δρόμο που καθορίζεται από πολιτισμική ποικιλομορφία, διαφορετικότητα, συμπεριληπτικότητα, καινοτομία και κοινωνική ευαισθησία. Οι προοπτικές διεθνούς ανάπτυξης του ΟΠΑ διαφαίνονται αρκετά υποσχόμενες. Τόσο η Ελλάδα όσο και το ΟΠΑ αποτελούν ενδιαφέροντα προορισμό για πανεπιστήμια ανά τον κόσμο.
Όμως, η όποια στρατηγική διεθνοποίησης δεν είναι μια απλή φιλοδοξία η οποία μπορεί εύκολα να υλοποιηθεί. Τα διεθνή Ιδρύματα με τα οποία τα ελληνικά έρχονται σε επαφή διαθέτουν πολυπληθή και εξαιρετικά οργανωμένα Τμήματα Διεθνούς Ανάπτυξης, εμπειρία πολλών ετών και τυποποιημένες διαδικασίες. Κατά συνέπεια, τα ελληνικά ΑΕΙ οφείλουν όχι μόνο να αναζητήσουν τους πόρους (χρηματοοικονομικούς, ανθρώπινους, τεχνολογικούς κ.λπ.), αλλά και να υποστηρίξουν ένθερμα με πολλαπλούς τρόπους την προσπάθεια διεθνοποίησής τους (π.χ. στελέχωση με επαρκές προσωπικό, απόκτηση εμπειρίας διεθνών συνεργασιών, ανάπτυξη των απαραίτητων συστημάτων, δημιουργία αξιόπιστης οργάνωσης). Μόνο έτσι μπορούμε να προσβλέπουμε βάσιμα σε μια επιτυχημένη μακροχρόνια στρατηγική διεθνοποίησης, η οποία θα μετασχηματίσει τα ελληνικά πανεπιστήμια.
