COVID-19 - Ήρθαν για να μείνουν οι αλλαγές που έφερε στη ζωή μας η πανδημία...

-Επιστήμη – Έρευνα

Αυτό πιστεύει η πλειονότητα των συμμετεχόντων σε πανελλαδική έρευνα του Εργαστηρίου «Αγορά» του ΟΠΑ, τουλάχιστον όσον αφορά ταξίδια και κοινωνική ζωή. Συμμορφώθηκαν οι πολίτες της χώρας στους κανόνες. Τους λείπουν καφέ, παραλίες, ταξίδια και εστιατόρια.

Σιώμκος Γεώργιος, Ψιλούτσικου Μαρίνα

Φόβο, άγχος και ανησυχία νιώθουν στη συντριπτική τους πλειονότητα οι Έλληνες στην εποχή του COVID-19, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας ή άλλων χαρακτηριστικών. Έτσι, ιός, πανδημία και καραντίνα είναι οι πρώτες λέξεις που έρχονται στο μυαλό τους στο άκουσμα του όρου COVID-19, ενδεικτικό της τεχνικής γνώσης που έχουν λάβει για το θέμα. Το 82% αυτών, εξάλλου, θεωρούν πως είναι επαρκώς ενημερωμένοι για τους τρόπους μετάδοσης και προφύλαξης.

Τα ευρήματα αυτά προέκυψαν από πανελλαδική έρευνα του Εργαστηρίου «Αγορά» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών σε 2.966 Έλληνες και Ελληνίδες η οποία πραγματοποιήθηκε στο τέλος Απριλίου 2020. Σύμφωνα με την έρευνα, το πρώτο πράγμα που σκόπευαν να κάνουν μετά την άρση των περιορισμών στις μετακινήσεις ήταν οι βόλτες και η συναναστροφή με φίλους και συγγενείς. Τα καφέ, οι χώροι διασκέδασης, οι παραλίες, τα ταξίδια και τα εστιατόρια έλειψαν περισσότερο από όλα στους Έλληνες και στις Ελληνίδες κάθε ηλικίας, με ποσοστά που ξεπερνούν το 60% και φτάνουν μέχρι και το 80%. Οι γεμάτες παραλίες, που στις 10 Μάη θύμιζαν αυγουστιάτικη Κυριακή, επιβεβαιώνουν την πρόβλεψη αυτή. Μεγάλες διαφορές μεταξύ των δύο φύλων εντοπίζονται στη λειτουργία καταστημάτων που πωλούν καλλυντικά (46% των γυναικών και 7% των ανδρών δήλωσαν ότι τους έλειψαν) και στη διεξαγωγή και προβολή αθλητικών γεγονότων (έλειψαν στο 66% των ανδρών και στο 16% των γυναικών).

34_05.1_chart.jpg

οι αλλαγές που έφερε στη ζωή μας η πανδημία...

Τι κράτησε τους Έλληνες στο σπίτι

Η επιτυχία της Ελλάδας να περιορίσει την εξάπλωση της νόσου οφείλεται σημαντικά στη συμμόρφωση των πολιτών με τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης. Το 91% δήλωσαν ότι έστελναν το απαιτούμενο SMS στο 13033 πριν από κάθε τους μετακίνηση, ενώ για το 63% οι μετακινήσεις περιορίστηκαν στις απολύτως απαραίτητες, δηλαδή (σε ποσοστό 70%) στη μετακίνηση για φυσική άσκηση και προμήθεια τροφίμων. Ιδιαίτερη σημασία αποκτά το εύρημα από το γεγονός ότι το διάστημα αναφοράς της έρευνάς μας αφορούσε τις εβδομάδες πριν και μετά το Ορθόδοξο Πάσχα, μία περίοδο που παραδοσιακά συνδέεται με διακοπές, αγορές, κοινωνικές και συγγενικές συναθροίσεις. Οι κύριοι λόγοι που, σύμφωνα με την έρευνα, οδήγησαν σε αυτή τη συμπεριφορά ήταν η διάθεση για προστασία των άλλων και η επίδειξη ατομικής ευθύνης. Σημαντικά αυξημένος ήταν ο βαθμός συμμόρφωσης για όσους απολαμβάνουν την παραμονή στο σπίτι και σε όσους δέχτηκαν σχετική παρακίνηση ή πίεση από το περιβάλλον τους. Σε ό,τι αφορά τα οικονομικά κίνητρα, αν και οι συμμετέχοντες αντιλαμβάνονταν το διακύβευμα για την οικονομία να είναι εξίσου σημαντικό με αυτό για την υγεία (92%), και θα δυσκολεύονταν να πληρώσουν το πρόστιμο (79%), εντούτοις η επίδραση αυτών των παραμέτρων στη συμμόρφωση ήταν εξαιρετικά μικρή.

Αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες

Τακτική είναι η ενημέρωση σχετικά με τον COVID-19 για την πλειονότητα των πολιτών. Ένας στους τρεις ενημερώνεται τουλάχιστον μία φορά την ημέρα, ενώ ένας στους τέσσερις δύο με τρεις φορές την εβδομάδα. Κυρίαρχη πηγή είναι οι επίσημες ανακοινώσεις (83%). Μεταξύ των ΜΜΕ ανέκτησε την πρωτοκαθεδρία της η τηλεόραση (61%), ενώ τα ηλεκτρονικά μέσα και τα social media περιορίστηκαν στο 52%-53%. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η παρουσία διεθνών μέσων και ιστοσελίδων (55%). Αξιοσημείωτη πηγή ενημέρωσης είναι επίσης οι φίλοι και γνωστοί (39%).

34_05.1_chart.jpg

Σε ό,τι αφορά την αγορά delivery, παρατηρήθηκε μία ενδιαφέρουσα τριχοτόμηση της συμπεριφοράς σε ό,τι αφορά τις δαπάνες πριν και μετά την εμφάνιση του COVID-19. Η πρώτη ομάδα αύξησε τις αγορές σε delivery φαγητού και καφέδων/ σνακ (25%), η δεύτερη έμεινε σταθερή στις δαπάνες της (38% για φαγητό, 49% για καφέδες/σνακ) και η τρίτη μείωσε τις δαπάνες για φαγητό (39%) και καφέδες/σνακ (27%). Σε μεγάλο βαθμό η συμπεριφορά είναι ίδια και προς τα δύο είδη. Επομένως, πρόκειται για τρία διαφορετικά τμήματα στην αγορά που επιλέγουν delivery για διαφορετικούς λόγους που σχετίζονται με την τοποθεσία της κατανάλωσης (γραφείο, καταστήματα μαζικής εστίασης, σπίτι). Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζουν οι κλάδοι αλκοολούχων ποτών και καλλυντικών. Ένας στους δύο (55%) διατήρησε σταθερές τις δαπάνες του. Οι υπόλοιποι μοιράστηκαν σε αυτούς που μείωσαν και σε αυτούς που αύξησαν τις δαπάνες τους. Και σε αυτή την περίπτωση το εύρημα είναι ενδεικτικό της ύπαρξης διαφορετικών τμημάτων στην αγορά, με διαφορετικές ανάγκες και συνθήκες στις οποίες καταναλώνουν τα προϊόντα.

Σε ό,τι αφορά τα είδη τροφίμων όπου υπήρχε η εναλλακτική και της φυσικής και της εξ αποστάσεως (τηλεφωνικής ή online) αγοράς, το 80% των συμμετεχόντων διατήρησαν τις προ COVID-19 επιλογές τους. Επιπλέον, στα είδη που δεν ήταν πλέον διαθέσιμα για φυσική αγορά, μόλις ένας στους τρεις (35%) αύξησε τις online αγορές του. Μάλλον σταθερά παρέμειναν και τα κριτήρια με βάση τα οποία επιλέγουν προϊόντα και υπηρεσίες. Ποιότητα (89%), τήρηση των οδηγιών υγιεινής (85%), εξυπηρέτηση (83%), τιμή-προσφορές (82%) και χρόνος παράδοσης (72%) ήταν τα κύρια κριτήρια για τις αγοραστικές επιλογές εν μέσω περιορισμών. Αξιοσημείωτο είναι πως ένας στους δύο (48%) έλαβε υπόψη την κοινωνική δράση των επιχειρήσεων για συνδρομή στην αντιμετώπιση του COVID-19. Προσήλωση στις μάρκες που επέλεγαν και πριν δείχνουν το 77%, αν και μόνο το 42% έβρισκαν διαθέσιμες τις μάρκες που προτιμούν online ή τηλεφωνικά.

Αντιλήψεις και στάσεις

Το above-average effect, η τάση δηλαδή που έχουν οι άνθρωποι να υπερεκτιμούν τον εαυτό τους σε σχέση με τον μέσο όρο των ομοίων τους, εμφανίστηκε ισχυρό και σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση του COVID-19. Μεγάλη ή και απόλυτη είναι η εμπιστοσύνη που έχουν οι συμμετέχοντες στον εαυτό τους (85%), αλλά εξαιρετικά χαμηλή η εμπιστοσύνη τους στους υπόλοιπους απλούς πολίτες (15%). Γενικά, πάντως, χαίρουν της εμπιστοσύνης τους για την αντιμετώπιση του COVID-19 οι γιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό (88%) και η Πολιτεία (57%). Συναφή είναι τα ευρήματα για την αξιολόγηση των μέτρων που έχουν ληφθεί. Αποτελεσματικά (75%), επαρκή (70%), αναγκαία (70%) και δίκαια (63%) τα χαρακτηρίζουν οι συμμετέχοντες, ενώ το 63% πιστεύουν ότι θα παραμείνουν ενεργά για πολύ καιρό. Μοιρασμένες είναι οι απόψεις σχετικά με το πόσο εύκολο (36%) ή δύσκολο (32%) είναι να τηρηθούν.

Τι μέλλει γενέσθαι

Σχεδόν σε όλους τους τομείς της καθημερινότητάς τους ένα ποσοστό των συμμετεχόντων εκτιμά ότι οι αλλαγές που έφερε ο COVID-19 θα παραμείνουν σε μόνιμη βάση. Η εκτίμηση αυτή γίνεται κυρίως για τον τρόπο που ταξιδεύουν (73%), τη φροντίδα της υγείας τους (66%), τον τρόπο που δουλεύουν ή σπουδάζουν (60%) και τον τρόπο που αντιμετωπίζουν την κοινωνική τους ζωή (59%). Οι γυναίκες προσδοκούν μονιμότερες αλλαγές σε όλα τα επίπεδα σε σχέση με τους άνδρες. Ενδιαφέρουσα είναι η σχετική ισορροπία των στάσεων απέναντι στην προοπτική να χρησιμοποιηθούν ψηφιακές εφαρμογές για καταγραφή δεδομένων υγείας, ιχνηλάτηση επαφών και παρακολούθηση της τήρησης των μέτρων. Ένας στους πέντε κρατά ουδέτερη στάση, ενώ οι υπόλοιποι τείνουν να συμφωνήσουν ή να διαφωνήσουν ανάλογα με τη συγκεκριμένη χρήση. Πιο δεκτικοί (49% συμφωνούν) φαίνεται να είναι στη χρήση για καταγραφή δεδομένων υγείας και λιγότερο (34%) για την ιχνηλάτηση επαφών. Αναλυτικά τα κύρια αποτελέσματα της έρευνας είναι διαθέσιμα στη διεύθυνση: https://msm.aueb.gr/ereunes-ergastiriou .